Borowik szlachetny
kategoria: grzyb | rodzina: borowikowate |
nazwa polska: Borowik szlachetny inne nazwy polskie: Borowik jadalny, Borowik zwyczajny, Grzyb biały, Grzyb borowik, Grzyb dębowy, Grzyb jadalny, Grzyb majowy, Grzyb prawdziwy, Grzyb prawdziwy, Grzyb prawy, Grzyb sprawiedliwy, Grzyb właściwy nazwy zwyczajowe: Borowik, Borownik, Borowy, Grabak, Prawak, Prawdzik, Prawdziwek, Prawdziwiec, Prawik, Przawdziwik nazwa łacińska: Boletus edulis synonimy łacińskie: Boletus betulicola (1974), Boletus edulis(1966) |
określenie nazwy polskiej: Alina Skirgiełło, 1960 r. pierwsza klasyfikacja: Ø aktualna klasyfikacja: Ø |
kategoria wielkości: grzyb wielkoowocnikowy | typ ogólny: grzyb naziemny |
powszechność w kraju: powszechny ochrona prawna: brak ochrony gatunkowej kategoria zagrożenia: Ø |
zasięg na świecie: Ø |
sezon: grzyb letni, jesienny okres występowania: czerwiec – listopad | czas życia: owocniki jednoroczne długość życia: Ø |
zastosowanie ogólne: JADALNY zastosowanie ogólne w stanie surowym: jadalny kategoria smaku: jadalny bardzo dobrej jakości smak ogólny: grzybowy zapach ogólny: grzybowy wyjątki zastosowania: Ø |
trudność identyfikacji: bardzo łatwe cechy wyróżniające: Ø |
opis główny: |
owocnik – typ: kapeluszowy rurkowaty owocnik – kształt: od półkolistego, poduchowato-sklepionego (młode owocniki) do płaskiego (starsze owocniki) owocnik – powierzchnia: gładka lub nieco pomarszczona, matowa, nieco lepka w dni wilgotne, skórka nie oddziela się od miąższu owocnik – kolor: kapelusz – od białego (młode owocniki) po ciemnobrązowego (starsze owocniki) owocnik – średnica: 5 – 15(max 25)[2] cm owocnik – wysokość: 5 – 25 cm hymenofor – typ: rurkowy hymenofor – kształt: rurki łatwo oddzielają się od miąższu hymenofor – nasada: rurki w pobliżu trzonu wolne lub wycięte, pory drobne, okrągławe, pory tego samego koloru co rurki hymenofor – kolor: rurki od szarobiałego (młode owocniki) do żółtego, oliwkowozielonego (starsze owocniki) hymenofor – wysokość: 8 – 30 mm miąższ – kształt: od jędrnego, twardego, mięsistego (młode owocniki) do gąbczastego (starsze owocniki) miąższ – kolor: od białego (młode owocniki) do jasnożółtego (starsze owocniki) miąższ – zapach: słaby, grzybowy, przyjemny miąższ – smak: łagodny, grzybowy, orzechowy, przyjemny trzon – występowanie: Ø trzon – typ: centryczny trzon – kształt: maczugowaty, pękaty, mocny, baryłkowaty, pełny, cylindryczny (tylko starsze owocniki) trzon – powierzchnia: na jasnym, białym tle wzdłużnie czerwonobrązowo marmurkowaty[1], filcowata, jasna siateczka w górnej części trzon – kolor: biały trzon – średnica: 1,5 – 7(max 10) cm trzon – wysokość: 5 – 20 cm osłona – typ: Ø osłona – kształt: Ø osłona – pozostałość: Ø pierścień – występowanie: Ø pierścień – kształt: Ø pierścień – kolor: Ø pierścień – wysokość: Ø – Ø mm pochwa – występowanie: Ø pochwa – kształt: Ø pochwa – kolor: Ø pochwa – wysokość: Ø – Ø cm mleczko – występowanie: Ø mleczko – kolor: Ø mleczko – smak: Ø mleczko – gęstość: Ø mleczko – obfitość: Ø gutacja – występowanie: Ø gutacja – kolor: Ø |
odżywianie i biotop: |
sposób odżywiania: symbiont podłoże: gleba (kwarcytowa, kwaśna, ubogie piaski, ściółka iglasta, surowy humus, rzadziej gleba wapienna o zakwaszonej powierzchni) terytorium: lasy iglaste, lasy mieszane, lasy liściaste(nieco rzadziej), ogrody, parki gatunek sąsiadujący: Ø gatunek będący podłożem: Ø gatunek tworzący symbiozę mikoryzową: Świerk pospolity, Sosna zwyczajna, Buk zwyczajny, Dąb gatunek będący żywicielem: Ø |
wielkość występowania: |
występowanie – typ: pojedynczo lub w grupie wielkość grupy: Ø kształt grupy: Ø |
zarodniki: |
zarodniki – kształt: gładkie, wrzecionowate zarodniki – kolor: miodowozłoty[2] zarodniki – wymiary: 14 – 18(max 20)[2] × 4,5 – 5,5(max 6)[2] μm wysyp zarodników – kolor: oliwkowy, oliwkowobrunatny, zielonawy |
zmienność ogólna: |
zmienność kształtu: Ø zmienność koloru: Ø |
wpływ czynników przyrodniczych: |
wpływ opadów: Ø wpływ światła: Ø wpływ temperatury: Ø wpływ wiatru: Ø |
zmiana koloru po uszkodzeniu: |
hymenofor: Ø miąższ: Ø trzon: Ø |
reakcje makrochemiczne: |
KOH/NaOH: Ø FeSO4: Ø C6H5OH: Ø NH40H: Ø C6H5NH2: Ø AgNO3: Ø gwajak: Ø inne odczynniki: Ø |
wartości odżywcze: |
wartość energetyczna: 23 – 34 kcal/100 g woda: 28 – 33 g/100 g białko: Ø tłuszcze: Ø węglowodany: Ø sole: Ø cukry: Ø błonnik: Ø witaminy: A, B1, B2, B3, C, D, E, PP minerały: fosfor, magnez, potas, żelazo kwasy: Ø przeciwutleniacze: Ø pozostałe: Ø |
ciekawostki |
---|
Amatorzy Borowika szlachetnego to między innymi myszy leśne, myszy polne, ślimaki, czerwie muchówek.[5] |
Drastyczny spadek liczebności Borowika rejestrowany jest w wielu miejscach Europy – nadmierne pozyskiwanie drewna, zręby – eliminują tego grzyba z lasów. W Polsce w 1992 roku Borowik na chwilę został umieszczony na „Czerwonej liście grzybów wielkoowocnikowych zagrożonych w Polsce”. [5] |
Borowik szlachetny to gatunek rzadki w Ameryce Północnej.[3] |
Obok Pieprznika jadalnego – Borowik jest najważniejszym grzybem eksportowym.[4] |
Borowik szlachetny to grzyb idealny do suszenia – ze względu na silny, specyficzny, piękny aromat. |
etymologia |
---|
Boletus edulis to nazwa łacińska tego gatunku a edulis – znaczy jadalny. |
odmiany i formy |
---|
Ø |
uwagi |
---|
Borowik szlachetny ma wysoką zdolnością do kumulowania metali ciężkich (np. rtęci) – dlatego grzyby te należy zbierać z dala od ruchliwych ulic. |
robaczywienie |
---|
Ø |
właściwości prozdrowotne |
---|
Owocniki Borowika szlachetnego, w których występuje alkaloid – gercemina, używane są do wytwarzania ekstraktów stosowanych m.in. przy odmrożeniach. |
transport |
---|
To gatunek bardzo łatwy w transporcie. |
przechowywanie |
---|
Ø |
uprawa |
---|
Tak/próby. Brak zadowalających wyników. |
przygotowanie w celach leczniczych |
---|
Ø |
spożycie w celach leczniczych |
---|
Ø |
handel |
---|
To gatunek dopuszczony do obrotu. |
toksyny |
---|
Ø |
objawy zatrucia |
---|
Ø |
leczenie zatrucia |
---|
Ø |
skutki braku leczenia zatrucia |
---|
Ø |
choroby grzybowe |
---|
Ø |
zwalczanie chorób grzybowych |
---|
Ø |
zastosowanie kulinarne |
---|
– smażenie (na oleju lub maśle) – zapiekanie – marynowanie – kiszenie – mrożenie – suszenie |
przepisy kulinarne |
---|
Ø |
mapa obrazująca najczęstsze i dokładne miejsce(a) występowania opisywanego gatunku
(lokalizacja naniesiona przez: robert węglowski, miejscowość: okolice Głogowa Małopolskiego)
zapiski i ciekawostki historyczne |
---|
“Borowik należy do najulubieńszych grzybów jadalnych, będąc spożywany tak surowy jak i rozmaicie przyprawiły. Zwykle przechowują go na zimę pokrajany w krążki i wysuszony; w tym zaś stanie, w krajach w niego bardzo okwitujących, na przykład w Czechach, prowadzą nim znaczny handel. Miejscami próbowano go rozmnażać sztucznie, tak jak Pieczarki; jednak nie wszędzie usiłowania uwieńczył pomyślny skutek. Professor Krombholz radzi, obłóczkę starszych grzybów, którą się zwykle odrzuca przed gotowaniem, zasiewać do czarnej leśnej ziemi, po miejscach cienistych i zasłonionych od burz gwałtownych.” “Najważniejsze grzyby jadalne i jadowite”, 1860 r. |
“Natomiast kataplazmy z ugotowanych w mleku świeżych lub suszonych borowików (Boletus edulis) stosowano w leczeniu „skuły” – cierpienia ogólnego, powodującego „zepsucie” krwi. „Skuła” prowadziła do ogólnego osłabienia i wychudzenia organizmu. Jeśli podczas leczenia uformowały się guzy, przez które choroba mogła wyjść z ciała, prowadziło to do wyzdrowienia, w przeciwnym razie spodziewano się śmierci chorego.” “Przyczynek do lecznictwa ludowego”, Frańciszek Werenko, 1896 r. |
gatunek podobny: Borowik sosnowy |
cechy odróżniające: ciemny trzon |
gatunek podobny: Borowik usiatkowany |
cechy odróżniające: występuje częściej w lasach liściastych |
gatunek podobny: Goryczak żółciowy |
cechy odróżniające: silny, piekący smak, rurki koloru jasnoróżowego (starsze owocniki) |
gatunki podobne i cechy pozwalające na odróżnienie
1 źródło: Grzyby, Edmund Garnweidner, 1997
2 źródło: Poznajemy grzyby, Aurel Dermek, Albert Pilát, 1990 r.
3 źródło: Grzyby środkowej Europy, Mirko Svrček, Bohumil Vančura, 1987 r.
4 źródło: Grzyby owocnikowe i ich oznaczanie, Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, 1968 r.
5 źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Borowik_szlachetny
przypisy i bibliografia
Zakaz kopiowania treści oraz fotografii. Strona opisowa – wersja 3.0