Borowik szlachetny

kategoria: grzybrodzina: borowikowate
nazwa polska: Borowik szlachetny
inne nazwy polskie: Borowik jadalny, Borowik zwyczajny, Grzyb biały, Grzyb borowik, Grzyb dębowy, Grzyb jadalny, Grzyb majowy, Grzyb prawdziwy, Grzyb prawdziwy, Grzyb prawy, Grzyb sprawiedliwy, Grzyb właściwy
nazwy zwyczajowe: Borowik, Borownik, Borowy, Grabak, Prawak, Prawdzik, Prawdziwek, Prawdziwiec, Prawik, Przawdziwik
nazwa łacińska: Boletus edulis
synonimy łacińskie: Boletus betulicola (1974), Boletus edulis(1966)
określenie nazwy polskiej: Alina Skirgiełło, 1960 r.
pierwsza klasyfikacja: Ø
aktualna klasyfikacja: Ø
kategoria wielkości: grzyb wielkoowocnikowytyp ogólny: grzyb naziemny
powszechność w kraju: powszechny
ochrona prawna: 
brak ochrony gatunkowej
kategoria zagrożenia: 
Ø
zasięg na świecie: Ø
sezon: grzyb letni, jesienny
okres występowania: czerwiec – listopad
czas życia: owocniki jednoroczne
długość życia: Ø
zastosowanie ogólne: JADALNY
zastosowanie ogólne w stanie surowym:
 jadalny
kategoria smaku:
 jadalny bardzo dobrej jakości
smak ogólny: grzybowy
zapach ogólny: grzybowy
wyjątki zastosowania:
 Ø
trudność identyfikacji: bardzo łatwe
cechy wyróżniające: Ø
opis główny:
owocnik – typ: kapeluszowy rurkowaty
owocnik – kształt: od półkolistego, poduchowato-sklepionego (młode owocniki) do płaskiego (starsze owocniki)
owocnik – powierzchnia: gładka lub nieco pomarszczona, matowa, nieco lepka w dni wilgotne, skórka nie oddziela się od miąższu
owocnik – kolor: kapelusz – od białego (młode owocniki) po ciemnobrązowego (starsze owocniki)
owocnik – średnica: 5 – 15(max 25)[2] cm
owocnik – wysokość: 5 – 25 cm
hymenofor – typ: rurkowy
hymenofor – kształt: rurki łatwo oddzielają się od miąższu
hymenofor – nasada: rurki w pobliżu trzonu wolne lub wycięte, pory drobne, okrągławe, pory tego samego koloru co rurki
hymenofor – kolor: rurki od szarobiałego (młode owocniki) do żółtego, oliwkowozielonego (starsze owocniki)
hymenofor – wysokość: 8 – 30 mm
miąższ – kształt: od jędrnego, twardego, mięsistego (młode owocniki) do gąbczastego (starsze owocniki)
miąższ – kolor: od białego (młode owocniki) do jasnożółtego (starsze owocniki)
miąższ – zapach: słaby, grzybowy, przyjemny
miąższ – smak: łagodny, grzybowy, orzechowy, przyjemny
trzon – występowanie: Ø
trzon – typ: centryczny
trzon – kształt: maczugowaty, pękaty, mocny, baryłkowaty, pełny, cylindryczny (tylko starsze owocniki)
trzon – powierzchnia: na jasnym, białym tle wzdłużnie czerwonobrązowo marmurkowaty[1], filcowata, jasna siateczka w górnej części
trzon – kolor: biały
trzon – średnica: 1,5 – 7(max 10) cm
trzon – wysokość: 5 – 20 cm
osłona typ: Ø
osłona kształt: Ø
osłona pozostałość: Ø
pierścień występowanie: Ø
pierścień kształt: Ø
pierścień kolor: Ø
pierścień wysokość: Ø – Ø mm
pochwa występowanie: Ø
pochwa kształt: Ø
pochwa kolor: Ø
pochwa wysokość: Ø – Ø cm
mleczko – występowanie: Ø
mleczko kolor: Ø
mleczko smak: Ø
mleczko gęstość: Ø
mleczko obfitość: Ø
gutacja występowanie: Ø
gutacja kolor: Ø
odżywianie i biotop:
sposób odżywiania: symbiont
podłoże: gleba (kwarcytowa, kwaśna, ubogie piaski, ściółka iglasta, surowy humus, rzadziej gleba wapienna o zakwaszonej powierzchni)
terytorium: lasy iglaste, lasy mieszane, lasy liściaste(nieco rzadziej), ogrody, parki
gatunek sąsiadujący: Ø
gatunek będący podłożem: Ø
gatunek tworzący symbiozę mikoryzową: Świerk pospolity, Sosna zwyczajna, Buk zwyczajny, Dąb
gatunek będący żywicielem: Ø
wielkość występowania:
występowanie typ: pojedynczo lub w grupie
wielkość grupy: Ø
kształt grupy: Ø
zarodniki:
zarodniki – kształt: gładkie, wrzecionowate
zarodniki – kolor: miodowozłoty[2]
zarodniki – wymiary: 14 – 18(max 20)[2] × 4,5 – 5,5(max 6)[2] μm
wysyp zarodników – kolor: oliwkowy, oliwkowobrunatny, zielonawy
zmienność ogólna:
zmienność kształtu: Ø
zmienność koloru: Ø
wpływ czynników przyrodniczych:
wpływ opadów: Ø
wpływ światła: Ø
wpływ temperatury: Ø
wpływ wiatru: Ø
zmiana koloru po uszkodzeniu:
hymenofor: Ø
miąższ: Ø
trzon: Ø
reakcje makrochemiczne:
KOH/NaOH: Ø
FeSO4: Ø
C6H5OH: Ø
NH40H: Ø
C6H5NH2: Ø
AgNO3: Ø
gwajak: Ø
inne odczynniki: Ø
wartości odżywcze:
wartość energetyczna: 23 – 34 kcal/100 g
woda: 28 – 33 g/100 g
białko: Ø
tłuszcze: Ø
węglowodany: Ø
sole: Ø
cukry: Ø
błonnik: Ø
witaminy: A, B1, B2, B3, C, D, E, PP
minerały: fosfor, magnez, potas, żelazo
kwasy: Ø
przeciwutleniacze: Ø
pozostałe: Ø
ciekawostki
Amatorzy Borowika szlachetnego to między innymi myszy leśne, myszy polne, ślimaki, czerwie muchówek.[5]
Drastyczny spadek liczebności Borowika rejestrowany jest w wielu miejscach Europy – nadmierne pozyskiwanie drewna, zręby – eliminują tego grzyba z lasów. W Polsce w 1992 roku Borowik na chwilę został umieszczony na „Czerwonej liście grzybów wielkoowocnikowych zagrożonych w Polsce”. [5]
Borowik szlachetny to gatunek rzadki w Ameryce Północnej.[3]
Obok Pieprznika jadalnego – Borowik jest najważniejszym grzybem eksportowym.[4]
Borowik szlachetny to grzyb idealny do suszenia – ze względu na silny, specyficzny, piękny aromat.
etymologia
Boletus edulis to nazwa łacińska tego gatunku a edulis – znaczy jadalny.
odmiany i formy
Ø
uwagi
Borowik szlachetny ma wysoką zdolnością do kumulowania metali ciężkich (np. rtęci) – dlatego grzyby te należy zbierać z dala od ruchliwych ulic.
robaczywienie
Ø
właściwości prozdrowotne
Owocniki Borowika szlachetnego, w których występuje alkaloid – gercemina, używane są do wytwarzania ekstraktów stosowanych m.in. przy odmrożeniach.
transport
To gatunek bardzo łatwy w transporcie.
przechowywanie
Ø
uprawa
Tak/próby. Brak zadowalających wyników.
przygotowanie w celach leczniczych
Ø
spożycie w celach leczniczych
Ø
handel
To gatunek dopuszczony do obrotu.
toksyny
Ø
objawy zatrucia
Ø
leczenie zatrucia
Ø
skutki braku leczenia zatrucia
Ø
choroby grzybowe
Ø
zwalczanie chorób grzybowych
Ø
zastosowanie kulinarne
– smażenie (na oleju lub maśle)
– zapiekanie
– marynowanie
– kiszenie
– mrożenie
– suszenie
przepisy kulinarne
Ø

mapa obrazująca najczęstsze i dokładne miejsce(a) występowania opisywanego gatunku
(lokalizacja naniesiona przez: robert węglowski, miejscowość: okolice Głogowa Małopolskiego)

zapiski i ciekawostki historyczne
“Borowik należy do najulubieńszych grzybów jadalnych, będąc spożywany tak surowy jak i rozmaicie przyprawiły. Zwykle przechowują go na zimę pokrajany w krążki i wysuszony; w tym zaś stanie, w krajach w niego bardzo okwitujących, na przykład w Czechach, prowadzą nim znaczny handel. Miejscami próbowano go rozmnażać sztucznie, tak jak Pieczarki; jednak nie wszędzie usiłowania uwieńczył pomyślny skutek. Professor Krombholz radzi, obłóczkę starszych grzybów, którą się zwykle odrzuca przed gotowaniem, zasiewać do czarnej leśnej ziemi, po miejscach cienistych i zasłonionych od burz gwałtownych.”

“Najważniejsze grzyby jadalne i jadowite”, 1860 r.
“Natomiast kataplazmy z ugotowanych w mleku świeżych lub suszonych borowików (Boletus edulis) stosowano w leczeniu „skuły” – cierpienia ogólnego, powodującego „zepsucie” krwi. „Skuła” prowadziła do ogólnego osłabienia i wychudzenia organizmu. Jeśli podczas leczenia uformowały się guzy, przez które choroba mogła wyjść z ciała, prowadziło to do wyzdrowienia, w przeciwnym razie spodziewano się śmierci chorego.”

“Przyczynek do lecznictwa ludowego”, Frańciszek Werenko, 1896 r.
gatunek podobny: Borowik sosnowy
cechy odróżniające: ciemny trzon
gatunek podobny: Borowik usiatkowany
cechy odróżniające: występuje częściej w lasach liściastych
gatunek podobny: Goryczak żółciowy
cechy odróżniające: silny, piekący smak, rurki koloru jasnoróżowego (starsze owocniki)

gatunki podobne i cechy pozwalające na odróżnienie

1 źródło: Grzyby, Edmund Garnweidner, 1997
2 źródło: Poznajemy grzyby, Aurel Dermek, Albert Pilát, 1990 r.
3 źródło: Grzyby środkowej Europy, Mirko Svrček, Bohumil Vančura, 1987 r.
4 źródło: Grzyby owocnikowe i ich oznaczanie, Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, 1968 r.
5 źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Borowik_szlachetny

przypisy i bibliografia

Zakaz kopiowania treści oraz fotografii. Strona opisowa – wersja 3.0

Prawa autorskie.