Czubajka kania
| kategoria: grzyb wielkość: wielkoowocnikowy typ ogólny: gatunek naziemny | klasa: pieczarniaki rząd: pieczarkowce rodzina: pieczarkowate |
| charakterystyka: jadalny, pospolity, niepodlegający ochronie |
| nazwa polska: Czubajka kania inne nazwy polskie: Bedłka parasolowata, Bedłka wyniosła, Bedłka wysoka, Czubajka wyniosła, Czubajka sowa, Stroszka cielista, Stroszka strzelista nazwy potoczne: Czubaj, Czubak, Deszczochron, Drop, Gapa, Gularka, Kania, Parasolowiec, Parasolnik, Sowa nazwa łacińska: Macrolepiota procera synonimy łacińskie: Agaricus annulatus (1777), Agaricus antiquatus (1783), Agaricus colubrinus (1782), Agaricus concentricus (1793), Agaricus procerus (1772), Agaricus squamosus (1789), Amanita procera (1836), Lepiota procera (1821), Lepiotophyllum procerum (1942), Leucocoprinus procerus (1900), Mastocephalus procerus (1900) nazwa angielska: Parasol Mushroom, Snakeskin Parasol, Snakes Hat, Drumstick Mushroom |
| określenie nazwy polskiej: Stanisław Chełchowski, 1898 r. pierwsza klasyfikacja: Giovanni Antonio Scopoli, 1772 r. aktualna klasyfikacja: Rolf Singer, 1948 r. |
| powszechność w kraju: pospolity trend liczebności w kraju: Ø ochrona prawna: brak ochrony gatunkowej kategoria zagrożenia: Ø sugestia dotycząca ochrony: Ø historia ochrony: Ø |
| zasięg na świecie: występuje w Ameryce Północnej, Europie, Korei, Japonii i na Nowej Zelandii |
| sezon: grzyb letni, jesienny okres występowania: czerwiec – listopad |
| zastosowanie ogólne: JADALNY zastosowanie ogólne w stanie surowym: niejadalny kategoria smaku: jadalny bardzo dobrej jakości smak ogólny: orzechowy zapach ogólny: grzybowo-owocowy wyjątki zastosowania: Ø |
| trudność identyfikacji: bardzo łatwe cechy wyróżniające: owocniki bardzo dużych rozmiarów, parasolowate kapelusze pokryte łuskami, pierścień ruchomy, wzór na trzonie |
| opis |
| typ owocnika: |
| owocnik – typ: kapeluszowy blaszkowaty |
| część główna owocnika: |
| część główna owocnika – kształt: kapelusz od jajowatego, zamkniętego (młode owocniki) do płaskiego, rozpostartego (starsze owocniki), z garbem na środku część główna owocnika – kolor: kapelusz od brązowego (młode owocniki) do białawego (starsze owocniki), brzeg białawy |
| wymiary owocnika: |
| owocnik – średnica: 10 – 30(max 35) cm owocnik – wysokość: Ø – Ø cm |
| brzeg części głównej owocnika: |
| brzeg – kształt: postrzępiony brzeg – kolor: Ø |
| powierzchnia części głównej: |
| powierzchnia – kształt: pokryta łuskami, łuszcząca się, zawsze sucha powierzchnia – wzór: Ø integralność skórki z miąższem: Ø powierzchnia – tendencja do pękania: tak, powierzchnia popękana, jedynie środek kapelusza nigdy nie jest popękany |
| hymenofor: |
| hymenofor – typ: blaszkowaty hymenofor – ulokowanie: Ø hymenofor – kształt: blaszki gęste, szerokie, elastyczne, wybrzuszone[1], miękki, kruche hymenofor – nasada: blaszki niedochodzące do trzonu hymenofor – kolor: biały, ochrowy lub brązowawy nalot (tylko starsze owocniki) hymenofor – wysokość: 10 – 20 mm integralność hymenoforu z miąższem: Ø ujście hymenoforu – kształt: Ø ujście hymenoforu – kolor: Ø ujście hymenoforu – wymiary: Ø – Ø mm |
| miąższ: |
| miąższ – kształt: miękki i gąbczasty w kapeluszu, łykowaty i zdrewniały w trzonie miąższ – kolor: biały miąższ – zapach: grzybowo-owocowy miąższ – siła zapachu: charakterystyczny, wyraźny miąższ – smak: łagodny, przyjemny, orzechowy, słodki miąższ – siła smaku: Ø miąższ – grubość w części głównej: Ø – Ø mm |
| trzon: |
| trzon – występowanie: tak trzon – typ: centryczny trzon – kształt: cylindryczny, smukły, walcowaty, rozszerzający się ku dołowi trzon – struktura: od pełnego (młode owocniki) do pustego (starsze owocniki), łykowata trzon – powierzchnia: Ø trzon – tendencja do pękania: Ø trzon – wzór na powierzchni: zygzakowaty, koncentrycznie-zygzakowate pęknięcia, przyrównywany do wzoru na skórze węży trzon – kolor: kolor kapelusza trzon – średnica: 1 – 2,5(max 4) cm trzon – wysokość: 15 – 40(max 50) cm integralność trzonu z częścią główną: trzon łatwy do wyłamania podstawa trzonu – kształt: z bulwą u podstawy (o średnicy do 4 – 5 cm), obrośnięta białawą grzybnią |
| osłona: |
| osłona – występowanie: Ø osłona – typ: Ø osłona – kształt: Ø osłona – kolor: Ø osłona – pozostałość: Ø |
| resztki osłony na powierzchni części głównej: |
| resztki osłony – występowanie: Ø resztki osłony – typ: Ø resztki osłony – kształt: Ø resztki osłony – rozmieszczenie: Ø resztki osłony – trwałość: Ø resztki osłony – kolor: Ø resztki osłony – wymiary: Ø × Ø mm |
| osłona hymenoforu: |
| osłona hymenoforu – występowanie: Ø osłona hymenoforu – kształt: Ø osłona hymenoforu – trwałość: Ø osłona hymenoforu – kolor: Ø |
| pierścień: |
| pierścień – występowanie: tak pierścień – kształt: duży, wyraźny, wełnisty, podwójny, na 2/3 wysokości trzonu pierścień – trwałość: trwały pierścień – kolor: Ø pierścień – wysokość: Ø – Ø mm integralność pierścienia z trzonem: nieprzyrośnięty, ruchomy |
| pochwa: |
| pochwa – występowanie: nie pochwa – kształt: Ø pochwa – kolor: Ø pochwa – średnica: Ø – Ø cm pochwa – wysokość: Ø – Ø cm |
| mleczko: |
| mleczko – występowanie: nie mleczko – kolor: Ø mleczko – smak: Ø mleczko – gęstość: Ø mleczko – obfitość: Ø |
| gutacja: |
| gutacja – występowanie: nie gutacja – kolor: Ø gutacja – obfitość: Ø |
| zmienność ogólna: |
| zmienność kształtu: Ø zmienność koloru: Ø |
| zmiana koloru po uszkodzeniu: |
| zmiana koloru hymenoforu: Ø zmiana koloru miąższu: niezmienny zmiana koloru trzonu: Ø |
| reakcje makro-chemiczne: |
| KOH (wodorotlenek potasu): Ø NaOH (wodorotlenek sodu): Ø FeSO4 (siarczan żelaza II): Ø C6H5OH (fenol): Ø NH40H (woda amoniakalna): Ø C6H5NH2 (anilina): Ø AgNO3 (azotan srebra): Ø nalewka gwajakowa: Ø inne odczynniki: Ø |
| wpływ czynników przyrodniczych: |
| wpływ opadów: Ø wpływ światła: Ø wpływ temperatury: Ø wpływ wiatru: Ø |
| występowanie: |
| występowanie – typ: pojedynczo lub w grupie(najczęściej) wielkość grupy: od kilku do nawet kilkudziesięciu owocników kształt grupy: Ø |
| odżywanie: |
| sposób odżywiania: saprotrof |
| podłoże: |
| podłoże – rodzaj: gleba (gliniasta, wapienna) podłoże – właściwości: Ø integralność owocnika z podłożem: Ø |
| siedlisko: |
| terytorium ogólne: lasy liściaste, lasy iglaste (rzadziej), brzegi lasów, polany, polany leśne, zręby, łąki, parki, ogrody, cmentarze, wśród traw, szkółki leśne siedlisko – właściwości: miejsca słoneczne lub lekko zacienione forma terenu: od terenów nizinnych po górzyste |
| gatunek towarzyszący: |
| gatunek sąsiadujący: Buk[1] gatunek będący podłożem: Ø gatunek tworzący symbiozę: Ø gatunek będący żywicielem: Ø |
| okres rozwoju: |
| czas życia: Ø długość życia: Ø okres występowania: Ø pora wzrostu: Ø |
| hymenium: |
| hymenium – kształt: Ø |
| zarodniki: |
| wysyp zarodników – kolor: biały, bladokremowy zarodniki – kształt: elipsoidalne zarodniki – powierzchnia: gładka zarodniki – kolor: bezbarwne zarodniki – wymiary: 15(min 12) – 20 × 10(min 8) – 13 μm |
| wartość energetyczna: |
| owocniki surowe: Ø owocniki suszone: Ø |
| wartości odżywcze: |
| witaminy: A, B1, B2, C, D, E, PP minerały: potas, fosfor, mangan, żelazo, cynk, miedź kwasy: aminokwasy (egzogenne) pozostałe: antyoksydanty, węglowodany, tłuszcze, błonnik, białko |
| informacje |
| ciekawostki |
|---|
| Czubajka kania to grzyb niskokaloryczny więc może być polecany osobom odchudzającym się. |
| Można zbierać młode i nierozwinięte owocniki razem z trzonkiem i w domu, zamoczyć w pojemniku z wodą celem rozwinięcia. |
| etymologia |
|---|
| Nazwa łacińska tego gatunku to Macrolepiota procera, gdzie procera tłumaczy się jako “wysoki”, “wyższy”, “szczupły”. |
| odmiany i formy |
|---|
| – Macrolepiota procera var. procera – Macrolepiota procera var. pseudo-olivascens |
| uprawa |
|---|
| Tak, uprawa domowa (łatwa uprawa). |
| transport |
|---|
| Czubajka kania to grzyb trudny w transporcie – kruchy, łatwo brudzący się. Transportujemy w oddzielnym i przewiewnym koszu, ułożone hymenoforem do dołu, aby żadne nieczystości nie dostały się między delikatne blaszki. |
| przechowywanie |
|---|
| Ø |
| robaczywienie |
|---|
| To gatunek rzadko robaczywiejący. |
| handel |
|---|
| To gatunek dopuszczony do obrotu. |
| uwagi ogólne |
|---|
| Ø |
| właściwości prozdrowotne |
|---|
| Ø |
| przygotowanie w celach leczniczych |
|---|
| Ø |
| spożycie w celach leczniczych |
|---|
| Ø |
| uwagi przy spożyciu w celach leczniczych |
|---|
| Ø |
| historyczne zastosowanie w celach leczniczych |
|---|
| Ø |
| toksyny |
|---|
| Ø |
| czas wystąpienia pierwszych objawów zatrucia |
|---|
| Ø |
| objawy zatrucia |
|---|
| Ø |
| leczenie zatrucia |
|---|
| Ø |
| skutki braku leczenia zatrucia |
|---|
| Ø |
| zastosowanie kulinarne |
|---|
| – smażenie (panierowanie) – grillowanie – duszenie – gotowanie – suszenie – marynowanie (tylko młode owocniki) – jako grzyb przyprawowy |
| Młode, jeszcze okrągłe, nie do końca rozwinięte czapki mogą być faszerowane mielonym mięsem, ryżem, ziołami, a następnie pieczone, podobnie jak faszerowana papryka. [2] |
| Na wschodzie Europy gatunek ten spożywany jest na surowo, cienko pokrojone kapelusze, doprawione solą, pieprzem, sokiem z cytryny i oliwą z oliwek, stanowią podobno ciekawą wegańską alternatywę carpaccio. [2] Wiele atlasów odradza spożywania surowych owocników – mogą powodować problemy żołądkowe. |
| uwagi w zastosowaniu kulinarnym |
|---|
| Jadalne są kapelusze – najczęściej w formie panierowanych kotletów. |
| przepisy kulinarne |
|---|
| Ø |
| choroby grzybowe |
|---|
| Ø |
| zapobieganie chorobom grzybowym |
|---|
| Ø |
| zwalczanie chorób grzybowych |
|---|
| Ø |
| zastosowanie inne |
|---|
| Ø |
| inne zastosowanie historyczne |
|---|
| Ø |
| zapiski i ciekawostki historyczne |
|---|
| Ø |
| mapa występowania |
mapa obrazująca najczęstsze i dokładne miejsce(a) występowania opisywanego gatunku
(lokalizacja naniesiona przez: robert węglowski, miejscowość: okolice Głogowa Małopolskiego)
| gatunki podobne |
| gatunek podobny: |
| nazwa polska: Czubajka białotrzonowa nazwa łacińska: Ø zastosowanie ogólne: Ø cechy odróżniające: gładki, jednolicie zabarwiony trzon, mniejsze owocniki, jaśniejsze owocniki, nieco mniej smaczna |
| gatunek podobny: |
| nazwa polska: Czubajka czerwieniejąca nazwa łacińska: Ø zastosowanie ogólne: Ø cechy odróżniające: brak łusek (wzoru) na trzonie, czerwieniejący miąższ |
| gatunek podobny: |
| nazwa polska: Czubajka gwiaździsta nazwa łacińska: Ø zastosowanie ogólne: Ø cechy odróżniające: mniejsze owocniki, łaty większe ale mniej na kapeluszu, ciemniejsza barwa, na środku łatka w kształcie gwiazdy |
| gatunek podobny: |
| nazwa polska: Czubajka sutkowata nazwa łacińska: Ø zastosowanie ogólne: Ø cechy odróżniające: spiczasty garb na kapeluszu, mniejsze owocniki, trudno przesuwalny pierścień |
| gatunek podobny: |
| nazwa polska: Sinoblaszek trujący nazwa łacińska: Ø zastosowanie ogólne: Ø cechy odróżniające: Ø |
[1] źródło: https://gorypolskie.eu/grzyby-jadalne/94-czubajka-kania
[2] źródło: https://totallywilduk.co.uk/2021/12/14/parasol-mushroom-macrolepiota-procera-identification/
przypisy i bibliografia
Zakaz kopiowania treści oraz fotografii. Strona opisowa – wersja 5.0