Czubajka kania

kategoria: grzyb
rodzina: pieczarkowate

nazwa polska: Czubajka kania
inne nazwy polskie: Bedłka parasolowata, Bedłka wyniosła, Bedłka wysoka, Czubaj, Czubajka wyniosła, Czubajka sowa, Czubak, Deszczochron, Drop, Gapa, Gularka, Kania, Parasolowiec, Parasolnik, Sowa, Stroszka cielista, Stroszka strzelista
nazwa łacińska: Macrolepiota procera
inne nazwy łacińskie: Agaricus annulatus, Agaricus antiquatus, Agaricus colubrinus, Agaricus procerus, Amanita procera, Lepiota procera, Lepiotophyllum procerum, Mastocephalus procerus

autor nazwy polskiej: Stanisław Chełchowski, 1898 r.
pierwsza klasyfikacja: Giovanni Antonio Scopoli, 1772 r.
aktualna klasyfikacja: Rolf Singer, 1948 r.

powszechność: pospolity
ochrona prawna: brak ochrony gatunkowej
kategoria zagrożenia: Ø

handel: dopuszczony

zastosowanie ogólne: JADALNY
zastosowanie ogólne w stanie surowym: Ø
kategoria smaku: jadalny bardzo dobrej jakości
wyjątki zastosowania: Ø

okres występowania: lipiec – październik
okres maksymalny: czerwiec – listopad

gatunek wieloletni: Ø
uprawa: tak, uprawa domowa (łatwa uprawa)

opis
owocnik – typ: kapeluszowy blaszkowaty owocnik – kształt: kapelusz od jajowatego, zamkniętego (młode owocniki) do płaskiego, rozpostartego (starsze owocniki), z garbem na środku, brzeg postrzępiony owocnik – powierzchnia: pokryta łuskami, popękana, łuszcząca się, zawsze sucha owocnik – kolor: kapelusz od brązowego (młode owocniki) do białawego (starsze owocniki), brzeg białawy owocnik – średnica: 10 – 30(35) cm owocnik – wysokość: Ø – Ø cm hymenofor – typ: blaszkowaty hymenofor – kształt: blaszki gęste, szerokie, elastyczne, wybrzuszone^[1] hymenofor – nasada: niedochodzące do trzonu hymenofor – kolor: biały, ochrowy lub brązowawy nalot (tylko starsze owocniki) hymenofor – zmiana koloru po uszkodzeniu: Ø hymenofor – wysokość: 10 – 20 mm trzon – typ: centryczny trzon – kształt: cylindryczny, smukły, walcowaty, z bulwą u podstawy (o średnicy do 4 – 5 cm), od pełnego (młode owocniki) do pustego (starsze owocniki), trzon łatwy do wyłamania, łykowaty trzon – powierzchnia: pokryta zygzakowatym wzorem trzon – kolor: kolor kapelusza trzon – średnica: 1 – 2,5 cm trzon – wysokość: 15 – 40(50) cm miąższ – kształt: miękki i gąbczasty w kapeluszu, łykowaty i zdrewniały w trzonie miąższ – kolor: biały miąższ – zmiana koloru po uszkodzeniu: nie miąższ – zapach: grzybowo-owocowy miąższ – smak: łagodny, przyjemny, orzechowy pierścień: tak (nieprzyrośnięty, ruchomy, duży, wyraźny, wełnisty, podwójny) pochwa: brak mleczko: brak gutacja: brak higrofaniczność: Ø podłoże: gleba (gliniasta, wapienna) sposób odżywiania: saprotrof terytorium: lasy liściaste, lasy iglaste (rzadziej), brzegi lasów, polany, zręby, łąki, parki, ogrody, cmentarze, miejsca słoneczne lub lekko zacienione, wśród traw, szkółki leśne gatunek organizmu sąsiadującego: Buk^[1] gatunek organizmu będącego podłożem: Ø gatunek organizmu tworzącego symbiozę mikoryzową: Ø gatunek organizmu będącego żywicielem: Ø występowanie: pojedynczo lub w grupie (częściej w grupie po kilka owocników) zarodniki – kształt: elipsoidalne, gładkie zarodniki – kolor: Ø zarodniki – wymiary: 15 – 20 × 10 – 13 μm wysyp zarodników – kolor: biały

opis

owocnik – typ: kapeluszowy blaszkowaty
owocnik – kształt: kapelusz od jajowatego, zamkniętego (młode owocniki) do płaskiego, rozpostartego (starsze owocniki), z garbem na środku, brzeg postrzępiony
owocnik – powierzchnia: pokryta łuskami, popękana, łuszcząca się, zawsze sucha
owocnik – kolor: kapelusz od brązowego (młode owocniki) do białawego (starsze owocniki), brzeg białawy
owocnik – średnica: 10 – 30(35) cm
owocnik – wysokość: Ø – Ø cm
hymenofor – typ: blaszkowaty
hymenofor – kształt: blaszki gęste, szerokie, elastyczne, wybrzuszone^[1]
hymenofor – nasada: niedochodzące do trzonu
hymenofor – kolor: biały, ochrowy lub brązowawy nalot (tylko starsze owocniki)
hymenofor – zmiana koloru po uszkodzeniu: Ø
hymenofor – wysokość: 10 – 20 mm
trzon – typ: centryczny
trzon – kształt: cylindryczny, smukły, walcowaty, z bulwą u podstawy (o średnicy do 4 – 5 cm), od pełnego (młode owocniki) do pustego (starsze owocniki), trzon łatwy do wyłamania, łykowaty
trzon – powierzchnia: pokryta zygzakowatym wzorem
trzon – kolor: kolor kapelusza
trzon – średnica: 1 – 2,5 cm
trzon – wysokość: 15 – 40(50) cm
miąższ – kształt: miękki i gąbczasty w kapeluszu, łykowaty i zdrewniały w trzonie
miąższ – kolor: biały
miąższ – zmiana koloru po uszkodzeniu: nie
miąższ – zapach: grzybowo-owocowy
miąższ – smak: łagodny, przyjemny, orzechowy
pierścień: tak (nieprzyrośnięty, ruchomy, duży, wyraźny, wełnisty, podwójny)
pochwa: brak
mleczko: brak
gutacja: brak
higrofaniczność: Ø

podłoże: gleba (gliniasta, wapienna)
sposób odżywiania: saprotrof
terytorium: lasy liściaste, lasy iglaste (rzadziej), brzegi lasów, polany, zręby, łąki, parki, ogrody, cmentarze, miejsca słoneczne lub lekko zacienione, wśród traw, szkółki leśne
gatunek organizmu sąsiadującego: Buk^[1]
gatunek organizmu będącego podłożem: Ø
gatunek organizmu tworzącego symbiozę mikoryzową: Ø
gatunek organizmu będącego żywicielem: Ø
występowanie: pojedynczo lub w grupie (częściej w grupie po kilka owocników)

zarodniki – kształt: elipsoidalne, gładkie
zarodniki – kolor: Ø
zarodniki – wymiary: 15 – 20 × 10 – 13 μm
wysyp zarodników – kolor: biały

ciekawostki
Czubajka kania to grzyb niskokaloryczny więc może być polecany osobom odchudzającym się.
Można zbierać młode i nierozwinięte owocniki razem z trzonkiem i w domu, zamoczyć w pojemniku z wodą celem rozwinięcia.

etymologia
Ø

uwagi
Czubajka kania to grzyb trudny w transporcie – kruchy, łatwo brudzący się.

właściwości lecznicze
Ø

toksyny
Ø

objawy zatrucia
Ø

leczenie zatrucia
Ø

skutki braku leczenia zatrucia
Ø

choroby grzybowe
Ø

zwalczanie chorób grzybowych
Ø

wartości odżywcze
– potas – fosfor – mangan – żelazo – cynk – miedź – witaminy (A, B1, B2, C, D, E, PP) – białko – aminokwasy (egzogenne) – antyoksydanty – węglowodany – tłuszcze – błonnik

zastosowanie kulinarne
Jadalne są kapelusze – najczęściej w formie panierowanych kotletów.
– smażenie (panierowanie) – duszenie – gotowanie – suszenie – marynowanie (tylko młode owocniki) – jako grzyb przyprawowy

przepisy kulinarne
Ø

mapa obrazująca najczęstsze i dokładne miejsce(a) występowania opisywanego gatunku
(lokalizacja naniesiona przez: robert węglowski, miejscowość: okolice Głogowa Małopolskiego)

zapiski i ciekawostki historyczne	bibliografia
Ø	Ø

gatunek podobny	cechy odróżniające
Czubajka białotrzonowa	gładki, jednolicie zabarwiony trzon, mniejsze owocniki, jaśniejsze owocniki, nieco mniej smaczna
Czubajka czerwieniejąca	brak łusek (wzoru) na trzonie, czerwieniejący miąższ
Czubajka gwiaździsta	mniejsze owocniki, łaty większe ale mniej na kapeluszu, ciemniejsza barwa, na środku łatka w kształcie gwiazdy
Czubajka sutkowata	spiczasty garb na kapeluszu, mniejsze owocniki, trudno przesuwalny pierścień
Sinoblaszek trujący	Ø

galeria przedstawiająca gatunki podobne, łatwe do pomylenia (o zbliżonym kształcie, kolorze)

¹źródło: https://gorypolskie.eu/grzyby-jadalne/94-czubajka-kania

przypisy i bibliografia