Gąska mydlana
kategoria: grzyb | rodzina: gąskowate |
nazwa polska: Gąska mydlana inne nazwy polskie: Bedłka mydlana, Bedłka popielata, Prośnianka mydlana, Rycerzyk mydlany, Siwiatka mydlana nazwy zwyczajowe: Ø nazwa łacińska: Tricholoma saponaceum synonimy łacińskie: Agaricus atrovirens 1801, Agaricus napipes 1836, Agaricus saponaceus 1818, Gyrophila saponacea 1886, Tricholoma atrovirens 1887, Tricholoma saponaceum, Tricholoma saponaceum 1871, Tricholoma saponaceum 1879, Tricholoma saponaceum 1890 |
autor nazwy polskiej: Władysław Wojewoda, 2003 r. pierwsza klasyfikacja: Elias Magnus Fries, 1818 r. aktualna klasyfikacja: Paul Kummer, 1871 r. |
kategoria wielkości: grzyb wielkoowocnikowy | typ ogólny: grzyb naziemny |
sezon: grzyb jesienny okres występowania: wrzesień(min sierpień) – listopad | czas życia: owocniki jednoroczne długość życia: Ø |
powszechność w kraju: częsty ochrona prawna: brak ochrony gatunkowej kategoria zagrożenia: Ø zasięg ogólny: występuje na wszystkich kontynentach poza Antarktydą [1] |
trudność identyfikacji: umiarkowanie trudne |
zastosowanie ogólne: NIEJADALNY zastosowanie ogólne w stanie surowym: trujący kategoria smaku: Ø wyjątki zastosowania: Ø |
opis |
---|
owocnik – typ: kapeluszowy blaszkowaty owocnik – kształt: kapelusz od dzwonkowatego lub półkulistego (młode owocniki) do płaskołukowatego (starsze owocniki), brzeg od podwiniętego (młode owocniki) do płaskiego (starsze owocniki) [1] owocnik – powierzchnia: gładka, błyszcząca, od lepkiej (w dni wilgotne) do popękanej (w dni suche) owocnik – kolor: biały, szarozielony (najczęściej), oliwkowy, czarnobrązowy, brzeg nieco jaśniejszy owocnik – średnica: 5 – 10(max 12) cm owocnik – wysokość: Ø – Ø cm hymenofor – typ: blaszkowaty hymenofor – kształt: blaszki rozstawione szeroko, lekko zgrubione hymenofor – nasada: blaszki ząbkowato wykrojone [1], zatokowo przyrośnięte do trzonu [2] hymenofor – kolor: od białego (młode owocniki) do żółtoszarego (starsze owocniki), często rdzawobrunatnie poplamione [2] hymenofor – wysokość: 3 – 10(max 12) mm miąższ – kształt: mięsisty miąższ – kolor: białawy miąższ – zapach: mydlany, stęchły miąższ – smak: mydlany, niekiedy gorzkawo-mączny [1,2], czasami łagodny i słodkawy [2], nieprzyjemny trzon – typ: centryczny trzon – kształt: walcowaty lub wrzecionowaty, dołem zaostrzony, pękaty lub cylindryczny, powyginany trzon – powierzchnia: gładka, naga lub łuskowata, czasami oprószona [2] trzon – kolor: nieco jaśniejszy od kapelusza, niekiedy z ochrowymi plamkami [1] trzon – średnica: 1 – 2,5(max 3) cm trzon – wysokość: 6 – 10 cm pierścień: brak pochwa: brak osłona: brak |
mleczko: brak gutacja: Ø |
hymenofor – zmiana koloru po uszkodzeniu: tak, ciemnieje [1] miąższ – zmiana koloru po uszkodzeniu: tak, czerwieniejący po dłuższym czasie [1], niekiedy brak zmiany koloru trzon – zmiana koloru po uszkodzeniu: tak, różowieje [4], na bladoróżowy (zwłaszcza w podstawie trzonu) reakcje makrochemiczne: Ø |
zmienność: cechuje się ogromną zmiennością barw u poszczególnych osobników [1] higrofaniczność: Ø |
wpływ opadów: w dni wilgotne powierzchnia kapelusza jest lepka wpływ światła: Ø wpływ temperatury: Ø wpływ wiatru: Ø |
podłoże: gleba (najczęściej kwaśna) sposób odżywiania: symbiont terytorium: lasy iglaste, lasy mieszane, lasy liściaste [2] gatunek organizmu sąsiadującego: Jodła, Sosna, Świerk gatunek organizmu będącego podłożem: Ø gatunek organizmu tworzącego symbiozę mikoryzową: Ø gatunek organizmu będącego żywicielem: Ø występowanie: pojedynczo lub w grupie (najczęściej w grupie) wielkość grupy: od kliku do kilkudziesięciu owocników kształt grupy: niekiedy tworzy kępy złożone z kilku owocników |
zarodniki – kształt: gładkie, nieamyloidalne, szerokoelipsoidalne zarodniki – kolor: Ø zarodniki – wymiary: 5 – 7,5(max 9) × 3 – 5(max 6) μm wysyp zarodników – kolor: biały |
opis |
---|
woda: Ø białko: Ø tłuszcze: Ø węglowodany: Ø sole: Ø cukry: Ø błonnik: Ø |
witaminy: Ø minerały: Ø kwasy: Ø przeciwutleniacze: Ø |
toksyny: hemolizyna [4,5] |
pozostałe: Ø |
ciekawostki |
---|
Gatunek ten uznany jest za niejadalny, ze względu na nieprzyjemny zapach i smak. |
Wyróżnia się kilka odmian Gąski mydlanej: – var. ardosiacum o granatowo szarych kapeluszach – var. atrovirens ciemna, niemal cała szaro brunatna, z niezbyt licznymi, zielonymi poblaskami, często o czarnych łuskach na kapeluszu – var. cnista zupełnie białych owocnikach – var. latendanum której miąższ intensywniej niż u pozostałych g. mydlanych przebarwia się na czerwono po uszkodzeniu – var. napipes z burakowatym, rozdętym trzonem, a blaszkami oraz wierzchem kapelusza nieco bardziej wpadającymi w żółć od reszty gąsek mydlanych – var. squamosum o mocniej zaznaczonych, ciemno seledynowych łuskach na nóżce oraz o kapeluszu ciemniejszym od typowych gąsek mydlanych – var. sulphurinum z kapeluszem o mocnym, siarkowo żółtym kolorze [3] |
Większość atlasów podaję informację o zmianie koloru miąższu czy trzonu po uszkodzeniu – owszem takowa zmiana może zajść ale niekiedy dopiero po kilku a nawet kilkunastu godzinach. |
Niektóre źródła podają maksymalne wymiary owocników rzędu 18 cm – średnica kapelusza, 20 cm – wysokość trzonu (link). Są to wartości maksymalne i raczej rzadko spotykane dla tego gatunku. Gąska mydlana to grzyb średniej wielkości. W Polsce to zazwyczaj 10 cm – średnica kapelusza i w okolicach 8 cm – wysokość trzonu. |
etymologia |
---|
Nazwa łacińska tego gatunku to Tricholoma saponaceum, gdzie saponaceum znaczy “pachnący mydłem”. |
uwagi |
---|
Ø |
robaczywienie |
---|
Ø |
właściwości prozdrowotne |
---|
Ø |
transport |
---|
Ø |
uprawa |
---|
Ø |
przygotowanie w celach leczniczych |
---|
Ø |
spożycie w celach leczniczych |
---|
Ø |
handel |
---|
Ø |
objawy zatrucia |
---|
Gąska mydlana zawiera hemolizynę – toksynę mogącą powodować hemolizę, czyli niszczenie czerwonych krwinek. Hemolizyny są generalnie termolabilne, to znaczy niszczone przez ciepło, dlatego nigdy nie należy spożywać surowych grzybów. [4] |
Gąska mydlana może powodować problemy żołądkowe u osób wrażliwych po jedzeniu – między innymi z tego powodu został uznany za niejadalny. |
– mdłości – wymioty [4] |
leczenie zatrucia |
---|
Ø |
skutki braku leczenia zatrucia |
---|
Ø |
choroby grzybowe |
---|
Ø |
zwalczanie chorób grzybowych |
---|
Ø |
zastosowanie kulinarne |
---|
Ø |
przepisy kulinarne |
---|
Ø |
mapa obrazująca najczęstsze i dokładne miejsce(a) występowania opisywanego gatunku
(lokalizacja naniesiona przez: robert węglowski, miejscowość: okolice Głogowa Małopolskiego)
zapiski i ciekawostki historyczne |
---|
Ø |
gatunek podobny: Gąska czerwieniejąca |
cechy odróżniające: blaszki różowawe, miąższ czerwieniejący dopiero na drugi dzień, rzadka |
gatunek podobny: Gąska niekształtna |
cechy odróżniające: kapelusz o odcieniu szarobrązowym, a nie zielonkawym |
gatunek podobny: Gąska tygrysia |
cechy odróżniające: ciemne łuski na kapeluszu |
gatunek podobny: Gąska zielonka |
cechy odróżniające: Ø |
gatunek podobny: Gąska ziemistoblaszkowa |
cechy odróżniające: Ø |
gatunki podobne i cechy pozwalające na odróżnienie
1 źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/G%C4%85ska_mydlana
2 źródło: https://nagrzyby.pl/atlas?id=176
3 źródło: https://www.ekologia.pl/wiedza/grzyby/gaska-mydlana
4 źródło: https://grzybofil.pl/gaska-mydlana/
5 źródło: http://www.fichasmicologicas.com/?micos=1&alf=*&art=399
przypisy i bibliografia
Zakaz kopiowania treści oraz fotografii. Strona opisowa – wersja 2.0