Goryczak żółciowy

kategoria: grzybrodzina: borowikowate
nazwa polska: Goryczak żółciowy
inne nazwy polskie: Borowik żółciowy, Gorzki zajączek, Grzyb cierpki, Grzyb żółciowy, Grzybek gorzki, Mięsogłów żółciowy, Podgrzybek gorzki, Zajączek gorzki, Zajączek żółciowy
nazwy zwyczajowe: Goryczak, Gorzkniak, Gorzkówka, Żółciowy
nazwa łacińska: Tylopilus felleus
synonimy łacińskie: Boletus alutarius (1815), Boletus felleus (1788), Tylopilus alutarius (1898), Tylopilus felleus (1882)
autor nazwy polskiej: Alina Skirgiełło, 1960 r.
pierwsza klasyfikacja: Jean Baptiste François Pierre Bulliard, 1788 R.
aktualna klasyfikacja: Petter Adolf Karsten, 1881 r.
kategoria wielkości: grzyb wielkoowocnikowytyp ogólny: grzyb naziemny
sezon: grzyb letni
okres występowania: czerwiec – listopad		czas życia: owocniki jednoroczne
długość życia: Ø
powszechność w kraju: pospolity
ochrona prawna: brak ochrony gatunkowej
kategoria zagrożenia: Ø
zasięg ogólny: występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji (w Japonii i Korei) [1]
trudność identyfikacji: Ø
zastosowanie ogólne: NIEJADALNY
zastosowanie ogólne w stanie surowym: Ø
kategoria smaku: Ø
wyjątki zastosowania: Ø
opis
owocnik – typ: kapeluszowy rurkowaty
owocnik – kształt: od półkolistego (młode owocniki) do rozpostartego (starsze owocniki)
owocnik – powierzchnia: od omszonej, zamszowatej (młode owocniki) do gładkiej (starsze owocniki), matowa
owocnik – kolor: płowobrązowy, brązowa
owocnik – średnica: 3 – 15(max 20)[2] cm
owocnik – wysokość: Ø – Ø cm
hymenofor – typ: rurkowy
hymenofor – kształt: rurki długie, wychodzą poza brzeg kapelusza, łatwo dają się oddzielić od miąższu [1], pory drobne, o nierównej powierzchni, okrągławe [3]
hymenofor – nasada: rurki zatokowato wycięte przy trzonie [2]
hymenofor – kolor: od białego (młode owocniki) do bladoróżowego (starsze owocniki)
hymenofor – wysokość: Ø – 20 mm [3]
miąższ – kształt: od twardego (młode owocniki) do gąbczastego (starsze owocniki), elastyczny, gruby
miąższ – kolor: biały
miąższ – zapach: przyjemny
miąższ – smak: bardzo gorzki, piekący, od słodkiego (początkowo) do gorzkiego (po chwili) [3]
trzon – typ: centryczny
trzon – kształt: od beczułkowatego (młode owocniki) do maczugowatego (starsze owocniki), pełny
trzon – powierzchnia: pokryta wyraźną siateczką, siateczka z szerokimi oczkami [1]
trzon – kolor: oliwkowożółty, jaśniejszy od kapelusza
trzon – średnica: 2 – 4(max 5)[2] cm
trzon – wysokość: 4 – 15 cm
pierścień: brak
pochwa: brak
osłona: Ø
mleczko: brak
gutacja: Ø
hymenofor – zmiana koloru po uszkodzeniu: tak, na ciemno-różowy, brudno-winny, brązowawy
miąższ – zmiana koloru po uszkodzeniu: nie[1,2]
trzon – zmiana koloru po uszkodzeniu: Ø
reakcje makrochemiczne: Ø
zmienność: gatunek o nieco zmiennym kształcie, szczególnie trzon może przybierać różny kształt – smukłego, cylindrycznego, równogrubego, do pękatego, gruszkowatego lub maczugowatego [2]
higrofaniczność: Ø
wpływ opadów: powierzchnia lekko śluzowata w dni wilgotne
wpływ światła: Ø
wpływ temperatury: Ø
wpływ wiatru: Ø
podłoże: gleba (kwaśna), drewno (spróchniałe pnie lub pniaki, butwiejące drewno)
sposób odżywiania: symbiont[1]
terytorium: lasy iglaste
gatunek organizmu sąsiadującego: Ø
gatunek organizmu będącego podłożem: Ø
gatunek organizmu tworzącego symbiozę mikoryzową: Sosna[1]
gatunek organizmu będącego żywicielem: Ø
występowanie: pojedynczo lub w grupie
wielkość grupy: kilka owocników
kształt grupy: Ø
zarodniki – kształt: wrzecionowate lub elipsoidalne
zarodniki – kolor: Ø
zarodniki – wymiary: 10 – 15(max 17)[2] × 4(min 3)[2] – 6 μm
wysyp zarodników – kolor: cielistoróżowy, różowy
opis
woda: Ø
białko: Ø
tłuszcze: Ø
węglowodany: Ø
sole: Ø
cukry: Ø
błonnik: Ø
witaminy: Ø
minerały: Ø
kwasy: Ø
przeciwutleniacze: Ø
toksyny: Ø
pozostałe: Ø
ciekawostki
Potocznie najczęściej używana jest dla tego grzyba nazwa szatan, jednak tyczy się ona rzadkiego w Polsce trującego borowika szatańskiego. Ta zbieżność bierze się najprawdopodobniej z niewiedzy, i niedoświadczeni grzybiarze, biorą te grzyby za ten sam gatunek, co jest błędem. [1]
Tak naprawdę “jedynie” ze względu na bardzo gorzki smak został zakwalifikowany jako niejadalny. Gorycz nie znika po obróbce termicznej (a nawet pogłębia się na podczas gotowania). Nawet niewielki fragment Goryczaka żółciowego skutecznie psuje smak całej potrawy. Mimo wszystko ten grzyb sprzedawany jest na rynkach w Meksyku i opisywany jako jadalny (po duszeniu w mleku) we Francji i Rumuni. Nie zidentyfikowano związku odpowiedzialnego za gorzki smak.
etymologia
Ø
uwagi
Goryczaki żółciowe mają wysoką zdolność do gromadzenia radioaktywnego cezu (137Cs) z zanieczyszczonej gleby, spowodowane jest to przez głęboką penetrację gleby przez grzybnię.
robaczywienie
Ø
właściwości prozdrowotne
Ø
transport
Ø
uprawa
Ø
przygotowanie w celach leczniczych
Ø
spożycie w celach leczniczych
Ø
handel
Ø
objawy zatrucia
Goryczak żółciowy może powodować dolegliwości gastryczne (szczególnie po spożyciu większej ilości).
leczenie zatrucia
Ø
skutki braku leczenia zatrucia
Ø
choroby grzybowe
Ø
zwalczanie chorób grzybowych
Ø
zastosowanie kulinarne
Ø
przepisy kulinarne
Ø

mapa obrazująca najczęstsze i dokładne miejsce(a) występowania opisywanego gatunku
(lokalizacja naniesiona przez: robert węglowski, miejscowość: okolice Głogowa Małopolskiego)

zapiski i ciekawostki historyczne
Ø
gatunek podobny: Borowik szlachetny
cechy odróżniające: nie jest gorzki w próbie smaku, nie ma różowiejących porów
gatunek podobny: Borowik usiatkowany
cechy odróżniające: nie jest gorzki w próbie smaku, nie ma różowiejących porów
gatunek podobny: Koźlarz babka
cechy odróżniające: nie jest gorzki w próbie smaku, nie ma różowiejących porów

gatunki podobne i cechy pozwalające na odróżnienie

1 źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Goryczak_%C5%BC%C3%B3%C5%82ciowy
2 źródło: https://nagrzyby.pl/atlas?id=64
3 źródło: http://atlasflory.type.pl/tylopilus_felleus.html

przypisy i bibliografia

Zakaz kopiowania treści oraz fotografii. Strona opisowa – wersja 2.0

Prawa autorskie.