Kolczak obłączasty
| kategoria: grzyb | rodzina: kolczakowate |
| nazwa polska: Kolczak obłączasty inne nazwy polskie: Kolczak blaszkowaty, Kolczak obłączysty, Kolczakowiec obłączysty, Sarna zaroślowa nazwy zwyczajowe: Sarna, Siarna, Skrzypiel nazwa łacińska: Hydnum repandum synonimy łacińskie: Dentinum albidum 1945, Dentinum repandum 650, Fungus erinaceus 1723, Hydnum albidum 1887, Hydnum album 1818, Hydnum aurantium 1813, Hydnum bicolor 1807, Hydnum bulbosum 1807, Hydnum clandestinum 1783, Hydnum diffractum 1847, Hydnum flavidum 1774, Hydnum medium 1800, Hydnum pallidum 1807, Hydnum rufescens 1774, Hydnum washingtonianum 1894, Hypothele repanda 1812, Sarcodon abietinus 1943, Sarcodon repandus 1886, Tyrodon repandus 1881 |
| autor nazwy polskiej: Feliks Berdau, 1876 r. pierwsza klasyfikacja: Karol Linneusz, 1753 r. aktualna klasyfikacja: Elias Magnus Fries, |
| kategoria wielkości: grzyb wielkoowocnikowy | typ ogólny: grzyb naziemny |
| sezon: grzyb letni okres występowania: lipiec – październik(max listopad) | czas życia: owocniki jednoroczne długość życia: Ø |
| powszechność w kraju: pospolity ochrona prawna: brak ochrony gatunkowej kategoria zagrożenia: Ø zasięg ogólny: pospolity w Europie oraz Ameryce Północnej |
| trudność identyfikacji: bardzo łatwe |
| zastosowanie ogólne: JADALNY zastosowanie ogólne w stanie surowym: niejadalny[4] kategoria smaku: jadalny średniej jakości wyjątki zastosowania: starsze owocniki niejadalne ze względu na gorzkawy smak |
| opis |
|---|
| owocnik – typ: kapeluszowy kolczasty owocnik – kształt: kapelusz od wypukłego (młode owocniki) do spłaszczonego, nierównego (starsze owocniki), brzeg początkowo od podwiniętego (młode owocniki) do nierównego, pofalowanego, ostrego (starsze owocniki) owocnik – powierzchnia: od zamszowej (młode owocniki) do nagiej (starsze owocniki), sucha, gładka, czasem delikatnie omszona, matowa owocnik – kolor: od białawego do bladopomarańczowego, jaśniejszy w suche dni owocnik – średnica: 4 – 10(max 17) cm owocnik – wysokość: 4 – 8 cm hymenofor – typ: kolczasty hymenofor – kształt: kolce gęste, kruche, łatwo się odłamują, szydlasto-szpiczaste hymenofor – nasada: kolce nieco zbiegające po trzonie, niekiedy kolce odpadające od trzonu (tylko starsze owocniki)[9] hymenofor – kolor: od białawego do bladopomarańczowego hymenofor – wysokość: 2 – 6 mm miąższ – kształt: kruchy, twardy, mięsisty, gruby, zwarty, stopniowo przechodzący w kapelusz, jędrny miąższ – kolor: od białego (młode owocniki) do żółtawego (starsze owocniki) miąższ – zapach: przyjemny, owocowy[6] miąższ – smak: od przyjemnego (młode owocniki) do gorzkawego, kwaskowatego (starsze owocniki), lekko orzechowy[6] trzon – typ: ekscentryczny (częściej), centryczny (rzadziej) trzon – kształt: twardy, często nieregularnie powyginany, pełny w środku, może być pustawy (tylko starsze owocniki)[9] trzon – powierzchnia: sucha, gładka, u podstawy często występuje biała grzybnia[9] trzon – kolor: od białego, kremowego do rdzawobrązowawego trzon – średnica: 1,5 – 4 cm trzon – wysokość: 3 – 7 cm pierścień: brak pochwa: brak osłona: brak |
| mleczko: brak gutacja: Ø |
| hymenofor – zmiana koloru po uszkodzeniu: Ø miąższ – zmiana koloru po uszkodzeniu: nie[9], lub delikatna zmiana na kolor pomarańczowy trzon – zmiana koloru po uszkodzeniu: tak, może zmieniać kolor na chromowożółty reakcje makrochemiczne: Ø |
| zmienność: gatunek o zmiennym kształcie (kształt nieregularny, powyginany) higrofaniczność: Ø |
| wpływ opadów: Ø wpływ światła: Ø wpływ temperatury: przemrożone owocniki są nieco gorzkie wpływ wiatru: Ø |
| podłoże: gleba (ilasta, wapienna, zasadowa) sposób odżywiania: symbiont terytorium: lasy iglaste (najczęściej), lasy liściaste, lasy mieszane, częściej tereny górzyste gatunek organizmu sąsiadującego: Ø gatunek organizmu będącego podłożem: Ø gatunek organizmu tworzącego symbiozę mikoryzową: Świerk, Buk gatunek organizmu będącego żywicielem: Ø występowanie: pojedynczo lub w grupie (bardzo rzadko pojedynczo) wielkość grupy: kilka, kilkanaście owocników kształt grupy: tworzy niekiedy tzw. czarcie kręgi/koła (do 10 metrów średnicy), niekiedy owocniki zrośnięte ze sobą |
| zarodniki – kształt: gładkie, od kulistego do jajowatego, wewnątrz z ziarnistością lub jedna dużą kroplą tłuszczu[9] zarodniki – kolor: bezbarwne zarodniki – wymiary: 6,5 – 9(max 10) × 5,5 – 7(max 8) μm wysyp zarodników – kolor: od białego do bladokremowego |
| składniki |
|---|
| woda: Ø białko: Ø tłuszcze: Ø węglowodany: Ø sole: Ø cukry: Ø błonnik: Ø |
| witaminy: Ø minerały: Ø kwasy: protokatechowy, cynamonowy, fenolowy, tłuszczowe (palmitynian, stearynian, oleinian,lineoleate, linolenian) przeciwutleniacze: Ø |
| toksyny: Ø |
| pozostałe: diterpeny, egzogenne aminokwasy (walina, leucyna, treoninya, metionina, lizyna, fenyloalanina, tryptofan), sterole (fungisterol, mykosterol) |
| ciekawostki |
|---|
| W Polsce jest to gatunek rzadko zbierany. [1,6] |
| Powierzchnia kolców to powierzchnia zarodnikowa. |
| Podaje się, że można go wykorzystywać podobnie jak Pieprznika jadalnego (Kurki). [2,3] |
| Kolczak obłączasty wytrzymuje temperatury do -5 stopni. [6] |
| Grzyb ten jest przysmakiem między innymi dla wiewiórek. [6] |
| etymologia |
|---|
| Angielska nazwa tego grzyba to Hedgehog mushroom czyli “Grzyb jeż” – sympatyczna nazwa, która wzięła się od kolców pod spodem kapelusza. [6] |
| Niemiecka nazwa tego grzyba to “Semmel-Stoppelpilz” czyli „Grzyb w kształcie bułeczki, ze szczeciną” – ciekawa nazwa, która wzięła się zapewne z budowy i barwy kapelusza. [6] |
| uwagi |
|---|
| Do spożycia zbiera się młode owocniki gdyż starsze owocniki mają gorzkawy smak. |
| Kolce należy usunąć gdyż nie prezentują się apetycznie. |
| robaczywienie |
|---|
| Grzyby te rzadko bywają robaczywe. [3,4,6] Jedno ze źródeł natomiast podaje, że w okresie letnim grzyb ten potrafi być mocno zaczerwiony. [5] Zapewne autor miał na myśli dni bardzo suche. |
| właściwości prozdrowotne |
|---|
| Potwierdzono (Uniwersytet Tohoku, Sendai, Japonia), że Kolczak obłączasty zawiera Repandiol – związek chemiczny wykazujący silną aktywność cytotoksyczną wobec różnych komórek nowotworowych. [6] |
| Substancje zawarte w Kolczaku obłączastym wykazują właściwości przeciwnowotworowe, zwiększają wytrzymałość fizyczną, zmniejszają zmęczenie, leczą jego chroniczne stadia, mają działanie przeciwbakteryjne, szczególnie w stanach zapalnych żołądka oraz chorobie wrzodowej, wykazują zdolności przeciwzapalne oraz obniżają poziom złego cholesterolu. A co ważne – nie znane są żadne ich negatywne interakcje z ludzkim organizmem. [6,8] |
| Związki zawarte w tym gatunku oddziaływają na proteinę NGF (Nerve Grow Factor) odpowiedzialną za odbudowę neuronów; leczy się nimi m.in. choroby związane ze zmianami neurologicznymi w mózgu, np. chorobę Alzheimera czy Parkinsona. [6,8] |
| Odkrycie zdrowotnych właściwości tych grzybów zawdzięczamy polskim naukowcom z Krakowa. „Zbadali oni, że kolczaki zawierają dużo indoli – związków chemicznych działających ochronnie na układ krążenia” – mówi dr Wrzosek. [7] |
| Gatunek ten stosuje się jako pełnowartościowy substytut Soplówki jeżowatej (Hericium erinaceus). [8] |
| Przeciwwskazania: Nie stosować w ostrych stanach zapalnych w RZS z uwagi na ryzyko powstania chronicznego bólu. [8] |
| transport |
|---|
| To gatunek bardzo łatwy w transporcie. Zebrane Kolczaki obłączaste dość długo pozostają świeże. [3] |
| uprawa |
|---|
| W sprzedaży dostępna jest grzybnia biologiczna tego gatunku. |
| przygotowanie w celach leczniczych |
|---|
| Owocniki poddać suszeniu. |
| spożycie w celach leczniczych |
|---|
| Nalewka z Kolczaka obłączastego: 1 część surowca na 3 części alkoholu 70%, wytrawiać minimum 14 dni, przefiltrować. Doustnie 10ml, 3 razy dziennie. [8] |
| Inny przepis na nalewkę pod linkiem – link. |
| handel |
|---|
| To gatunek dopuszczony do obrotu. |
| objawy zatrucia |
|---|
| Ø |
| leczenie zatrucia |
|---|
| Ø |
| skutki braku leczenia zatrucia |
|---|
| Ø |
| choroby grzybowe |
|---|
| Ø |
| zwalczanie chorób grzybowych |
|---|
| Ø |
| zastosowanie kulinarne |
|---|
| – suszenie – konserwowanie – smażenie – duszenie – gotowanie – jako grzyb domieszkowy – mrożenie – marynowanie |
| Do spożycia zbiera się młode owocniki. Kolce należy usunąć gdyż nie prezentują się apetycznie. |
| Grzyb ten nadaje wyrazisty smak potrawom. |
| przepisy kulinarne |
|---|
| Podaje się, że można go wykorzystywać podobnie jak Pieprznika jadalnego (Kurki). [2,3] |
mapa obrazująca najczęstsze i dokładne miejsce(a) występowania opisywanego gatunku
(lokalizacja naniesiona przez: robert węglowski, miejscowość: okolice Głogowa Małopolskiego)
| zapiski i ciekawostki historyczne |
|---|
| Ø |
| gatunek podobny: Bielaczek owczy |
| cechy odróżniające: Ø |
| gatunek podobny: Kolczak rudawy |
| cechy odróżniające: bardziej intensywny kolor, kolce nie zbiegają na trzon, są wyraźnie odcięte od trzonu |
| gatunek podobny: Pieprznik jadalny |
| cechy odróżniające: brak kolców |
| gatunek podobny: Sarniak świerkowy |
| cechy odróżniające: większe owocniki, ciemny kolor, łuski na powierzchni kapelusza |
gatunki podobne i cechy pozwalające na odróżnienie
1 źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Kolczak_ob%C5%82%C4%85czasty
2 źródło: https://www.ekologia.pl/wiedza/grzyby/kolczak-oblaczasty
3 źródło: https://smacznapyza.blogspot.com/2014/08/grzyby-gatunkami-atlas-grzybow-kolczak.html
4 źródło: https://polskiepomorze.pl/grzyby-jadalne/158-kolczak-oblaczasty
5 źródło: https://grzyby-pk.pl/gat_h/gat_hydnum_repandum.php
6 źródło: https://beskidzkasalamandra.wordpress.com/2017/08/18/lesna-apteka-kolczak-oblaczasty/
7 źródło: https://www.womenshealth.pl/odzywianie/Nowe-superfoods-5-najzdrowszych-grzybow,9323,3
8 źródło: https://fitoterapeuta.wordpress.com/2014/07/29/kolczak-oblaczasty-hydnum-repandum/
9 źródło: https://www.jezioro.com.pl/przyroda/index/grzyby/view/grzyby/q/h/item/1296
przypisy i bibliografia
Zakaz kopiowania treści oraz fotografii. Strona opisowa – wersja 2.0