Maślak ziarnisty

kategoria: grzyb
rodzina: maślakowate

nazwa polska: Maślak ziarnisty
inne nazwy polskie: Błotownik, Borowik ziarnisty, Gęsi pępek, Grzyb pępek, Grzyb ziarnisty,
Huba mochowik, Mchowik, Mochowik, Pępuszek, Pocieczka, Przetacznik, Sitnik, Zajączak, Zajęczak, Żółtak ziarnisty
nazwa łacińska: Suillus granulatus
inne nazwy łacińskie: Agaricus granulatus (1783), Boletus circinans (1801), Boletus granulatus (1753), Boletus lactifluus (1969), Ixocomus granulatus (1888), Leccinum lactifluum (1821), Rostkovites granulatus (1881), Suillus lactifluus (1968), Viscipellis granulata (1886)

autor nazwy polskiej: Józef Jundziłł, 1830 r.
pierwsza klasyfikacja: Karol Linneusz, 1753 r.
aktualna klasyfikacja: Henri François Anne de Roussel, 1796 r.

powszechność: pospolity
ochrona prawna: brak ochrony gatunkowej
kategoria zagrożenia: Ø

handel: dopuszczony

zastosowanie ogólne: JADALNY
zastosowanie ogólne w stanie surowym: Ø
kategoria smaku: jadalny dobrej jakości
wyjątki zastosowania: Ø

okres występowania: maj – listopad
okres maksymalny: Ø – Ø

gatunek wieloletni: Ø
uprawa: Ø

opis
owocnik – typ: kapeluszowy rurkowaty owocnik – kształt: kapelusz od łukowatego z ostrym brzegiem (młode owocniki) do poduchowatego, płasko rozpostartego (starsze owocniki) owocnik – powierzchnia: od nagiej, śluzowatej (młode owocniki) do suchej (starsze owocniki), gładka, skórka łatwo oddzielająca się od miąższu owocnik – kolor: kapelusz – od rdzawoczerwonego (młode owocniki) do żółtoochrowego (starsze owocniki) owocnik – średnica: 2 – 12(16) cm owocnik – wysokość: Ø – Ø cm hymenofor – typ: rurkowy hymenofor – kształt: pory – od drobnych, okrągłych (młode owocniki) do większych, nieregularnych, kanciastych (starsze owocniki) hymenofor – nasada: rurki przyrośnięte do trzonu (lub trochę zbiegające) hymenofor – kolor: od bladożółtego (młode owocniki) do ochrowego, brążowożółtego (starsze owocniki), pory jasnożółte hymenofor – zmiana koloru po uszkodzeniu: Ø hymenofor – wysokość: 5 – 10(25) mm trzon – typ: centryczny trzon – kształt: cylindryczny, pełny trzon – powierzchnia: górna część pokryta brązowymi ziarenkami (wyschnięte kropelki mlecznego płynu), gładka trzon – kolor: bladożółty, przy podstawie brązowawy (starsze owocniki) trzon – średnica: 1 – 2 cm trzon – wysokość: 4 – 8 cm miąższ – kształt: od miękkiego (młode owocniki) do wodnistego, gąbczastego (starsze owocniki), włóknisty w trzonie miąższ – kolor: biało-żółtawy (brązowawy jedynie u podstawy trzonu) miąższ – zmiana koloru po uszkodzeniu: nie (lub bardzo rzadko delikatnie brązowieje) miąższ – zapach: przyjemny miąższ – smak: łagodny pierścień: brak pochwa: brak mleczko: tak, pory wydzielają białe, mleczne kropelki (brązowe plamki, ziarenka po wyschnięciu) gutacja: Ø higrofaniczność: Ø podłoże: gleba (piaszczysta, obojętna lub zasadowa) sposób odżywiania: symbiont terytorium: lasy iglaste, lasy mieszane, miejsca dobrze oświetlone, piaszczyste, trawiaste, obrzeża lasów, młode lasy sosnowe, zręby, polany, przy drogach leśnych, pod sosnami dwuigielnymi, parki, ogrody gatunek organizmu sąsiadującego: Ø gatunek organizmu będącego podłożem: Ø gatunek organizmu tworzącego symbiozę mikoryzową: Sosna zwyczajna, Kosodrzewina, Sosna czarna gatunek organizmu będącego żywicielem: Ø występowanie: pojedynczo lub w grupie (zwykle w grupie) zarodniki – kształt: gładkie, wrzecionowate zarodniki – kolor: bladożółty zarodniki – wymiary: 7 – 11(16) × 2,5 – 5 μm wysyp zarodników – kolor: żółtobrązowy

opis

owocnik – typ: kapeluszowy rurkowaty
owocnik – kształt: kapelusz od łukowatego z ostrym brzegiem (młode owocniki) do poduchowatego, płasko rozpostartego (starsze owocniki)
owocnik – powierzchnia: od nagiej, śluzowatej (młode owocniki) do suchej (starsze owocniki), gładka, skórka łatwo oddzielająca się od miąższu
owocnik – kolor: kapelusz – od rdzawoczerwonego (młode owocniki) do żółtoochrowego (starsze owocniki)
owocnik – średnica: 2 – 12(16) cm
owocnik – wysokość: Ø – Ø cm
hymenofor – typ: rurkowy
hymenofor – kształt: pory – od drobnych, okrągłych (młode owocniki) do większych, nieregularnych, kanciastych (starsze owocniki)
hymenofor – nasada: rurki przyrośnięte do trzonu (lub trochę zbiegające)
hymenofor – kolor: od bladożółtego (młode owocniki) do ochrowego, brążowożółtego (starsze owocniki), pory jasnożółte
hymenofor – zmiana koloru po uszkodzeniu: Ø
hymenofor – wysokość: 5 – 10(25) mm
trzon – typ: centryczny
trzon – kształt: cylindryczny, pełny
trzon – powierzchnia: górna część pokryta brązowymi ziarenkami (wyschnięte kropelki mlecznego płynu), gładka
trzon – kolor: bladożółty, przy podstawie brązowawy (starsze owocniki)
trzon – średnica: 1 – 2 cm
trzon – wysokość: 4 – 8 cm
miąższ – kształt: od miękkiego (młode owocniki) do wodnistego, gąbczastego (starsze owocniki), włóknisty w trzonie
miąższ – kolor: biało-żółtawy (brązowawy jedynie u podstawy trzonu)
miąższ – zmiana koloru po uszkodzeniu: nie (lub bardzo rzadko delikatnie brązowieje)
miąższ – zapach: przyjemny
miąższ – smak: łagodny
pierścień: brak
pochwa: brak
mleczko: tak, pory wydzielają białe, mleczne kropelki (brązowe plamki, ziarenka po wyschnięciu)
gutacja: Ø
higrofaniczność: Ø

podłoże: gleba (piaszczysta, obojętna lub zasadowa)
sposób odżywiania: symbiont
terytorium: lasy iglaste, lasy mieszane, miejsca dobrze oświetlone, piaszczyste, trawiaste, obrzeża lasów, młode lasy sosnowe, zręby, polany, przy drogach leśnych, pod sosnami dwuigielnymi, parki, ogrody
gatunek organizmu sąsiadującego: Ø
gatunek organizmu będącego podłożem: Ø
gatunek organizmu tworzącego symbiozę mikoryzową: Sosna zwyczajna, Kosodrzewina, Sosna czarna
gatunek organizmu będącego żywicielem: Ø
występowanie: pojedynczo lub w grupie (zwykle w grupie)

zarodniki – kształt: gładkie, wrzecionowate
zarodniki – kolor: bladożółty
zarodniki – wymiary: 7 – 11(16) × 2,5 – 5 μm
wysyp zarodników – kolor: żółtobrązowy

ciekawostki
Maślak ziarnisty do rozwoju potrzebuje dłuższych okresów o dużej wilgotności. W dni gorące często zamieszkały przez larwy owadów.
Skórkę z kapelusza należy usunąć przed spożyciem. Z uwagi na to, że jest nieco kleisty i wodnisty to nie zaleca się go suszyć (jedynie młode owocniki). Jest to grzyb trudny w transporcie. Niektórzy usuwają także warstwę rurek przed przygotowaniem do obróbki (zostawiając jedynie twardszy miąższ samych kapeluszy).
Starsze owocniki Maślaka ziarnistego mogą być ciężko strawne i prowadzić do biegunki u ludzi z wrażliwymi żołądkami.

etymologia
Nazwa łacińska tego gatunku to Suillus granulatus, gdzie Suillus oznacza “świnia/świński” (odniesienie do tłustej natury kapeluszy) a granulatus oznacza “granulki/granulowany” (odniesienie do ziarnistej powierzchni trzonów).

uwagi
Ø

właściwości lecznicze
Ø

toksyny
Ø

objawy zatrucia
Ø

leczenie zatrucia
Ø

skutki braku leczenia zatrucia
Ø

choroby grzybowe
Ø

zwalczanie chorób grzybowych
Ø

wartości odżywcze
Gatunek ten nie posiada ważniejszych wartości odżywczych.

zastosowanie kulinarne
– duszenie – gotowanie (do zup) – składnik sosów grzybowych – marynowanie – suszenie

przepisy kulinarne
Ø

mapa obrazująca najczęstsze i dokładne miejsce(a) występowania opisywanego gatunku
(lokalizacja naniesiona przez: robert węglowski, miejscowość: okolice Głogowa Małopolskiego)

zapiski i ciekawostki historyczne	bibliografia
Ø	Ø

gatunek podobny	cechy odróżniające
Maślak rdzawobrązowy	występuje tylko na wapieniach, u podstawy trzonu ma różowawą grzybnię, rzadki
Maślak zwyczajny	większe owocniki, pierścień na trzonie, żółtopomarańczowy kapelusz

galeria przedstawiająca gatunki podobne, łatwe do pomylenia (o zbliżonym kształcie, kolorze)

Ø

przypisy i bibliografia