Monetnica maślana

kategoria: grzyb
rodzina: Omphalotaceae

nazwa polska: Monetnica maślana
inne nazwy polskie: Bedłka maślana, Pieniążek maślany
nazwa łacińska: Rhodocollybia butyracea
inne nazwy łacińskie: Agaricus asemus (1818), Agaricus bibulosus (1892), Agaricus butyraceus (1792), Agaricus leiopus (1797), Collybia asema (1876), Collybia bibulosum (1893), Collybia butyracea (1871)

autor nazwy polskiej: Władysław Wojewoda, 2003 r.
pierwsza klasyfikacja: Jean Baptiste François Pierre Bulliard, 1792 r.
aktualna klasyfikacja: Joanne Williams Lennox, 1979 r.

powszechność: pospolity
ochrona prawna: brak ochrony gatunkowej
kategoria zagrożenia: Ø

handel: Ø

zastosowanie ogólne: JADALNY
zastosowanie ogólne w stanie surowym: Ø
kategoria smaku: jadalny średniej jakości
wyjątki zastosowania: Ø

okres występowania: Ø – Ø
okres maksymalny: Ø – Ø

gatunek wieloletni: Ø
uprawa: Ø

opis
owocnik – typ: kapeluszowy blaszkowaty owocnik – kształt: kapelusz od łukowatego (młode owocniki) do rozpostartego z garbkiem na środku (starsze owocniki), brzeg wywinięty (tylko starsze owocniki), brzeg prążkowany (tylko w wilgotne dni) owocnik – powierzchnia: gładka, jedwabista, nieco tłusta w dotyku, lśniąca owocnik – kolor: w dni wilgotne – od siwego do rdzawobrązowego, czerwonobrązowego, w dni suche – od bladoochrowego do siwobiałego, brzeg kapelusza oraz garb zazwyczaj ciemniejsze owocnik – średnica: 3 – 7(10) cm owocnik – wysokość: Ø – Ø cm hymenofor – typ: blaszkowaty hymenofor – kształt: blaszki szerokie, gęste, ostrza drobno karbowane hymenofor – nasada: blaszki przy trzonie od wykrojonych do wolnych hymenofor – kolor: białawy hymenofor – zmiana koloru po uszkodzeniu: Ø hymenofor – wysokość: 7 – 10 mm trzon – typ: centryczny trzon – kształt: chrząstkowaty, podstawa często rozdęta, pusta, zewnętrzna warstwa – elastyczna, gumowata, wewnętrzna – watowato-piankowata trzon – powierzchnia: pokryta białymi, kosmkowatymi włókienkami, podstawa podłużnie żłobkowana, podstawa pokryta filcowato białą grzybnią trzon – kolor: od jasnobrązowego do czerwonobrązowego trzon – średnica: (0,5)0,7 – 1,5(2) cm trzon – wysokość: 4 – 8 cm miąższ – kształt: cienki, wodnisty, miękki, w kapeluszu elastyczny miąższ – kolor: od białawego (w dni suche) do brązowawego (w dni wilgotne), ogólnie jaśniejszy od kapelusza miąższ – zmiana koloru po uszkodzeniu: nie miąższ – zapach: niewyraźny, nieco zapach zjełczałego masła miąższ – smak: niewyraźny, łagodny pierścień: Ø pochwa: Ø mleczko: Ø gutacja: Ø higrofaniczność: tak, bardzo wodochłonny podłoże: gleba (głównie kwaśna) sposób odżywiania: saprotrof terytorium: lasy liściaste, lasy iglaste gatunek organizmu sąsiadującego: Sosna gatunek organizmu będącego podłożem: Ø gatunek organizmu tworzącego symbiozę mikoryzową: Ø gatunek organizmu będącego żywicielem: Ø występowanie: pojedynczo lub w grupie (najczęściej gromadnie) zarodniki – kształt: elipsoidalne, gładkie zarodniki – kolor: bezbarwne zarodniki – wymiary: 6 – 7,5 × 3 – 3,5 μm wysyp zarodników – kolor: biały, kremowy

opis

owocnik – typ: kapeluszowy blaszkowaty
owocnik – kształt: kapelusz od łukowatego (młode owocniki) do rozpostartego z garbkiem na środku (starsze owocniki), brzeg wywinięty (tylko starsze owocniki), brzeg prążkowany (tylko w wilgotne dni)
owocnik – powierzchnia: gładka, jedwabista, nieco tłusta w dotyku, lśniąca
owocnik – kolor: w dni wilgotne – od siwego do rdzawobrązowego, czerwonobrązowego, w dni suche – od bladoochrowego do siwobiałego, brzeg kapelusza oraz garb zazwyczaj ciemniejsze
owocnik – średnica: 3 – 7(10) cm
owocnik – wysokość: Ø – Ø cm
hymenofor – typ: blaszkowaty
hymenofor – kształt: blaszki szerokie, gęste, ostrza drobno karbowane
hymenofor – nasada: blaszki przy trzonie od wykrojonych do wolnych
hymenofor – kolor: białawy
hymenofor – zmiana koloru po uszkodzeniu: Ø
hymenofor – wysokość: 7 – 10 mm
trzon – typ: centryczny
trzon – kształt: chrząstkowaty, podstawa często rozdęta, pusta, zewnętrzna warstwa – elastyczna, gumowata, wewnętrzna – watowato-piankowata
trzon – powierzchnia: pokryta białymi, kosmkowatymi włókienkami, podstawa podłużnie żłobkowana, podstawa pokryta filcowato białą grzybnią
trzon – kolor: od jasnobrązowego do czerwonobrązowego
trzon – średnica: (0,5)0,7 – 1,5(2) cm
trzon – wysokość: 4 – 8 cm
miąższ – kształt: cienki, wodnisty, miękki, w kapeluszu elastyczny
miąższ – kolor: od białawego (w dni suche) do brązowawego (w dni wilgotne), ogólnie jaśniejszy od kapelusza
miąższ – zmiana koloru po uszkodzeniu: nie
miąższ – zapach: niewyraźny, nieco zapach zjełczałego masła
miąższ – smak: niewyraźny, łagodny
pierścień: Ø
pochwa: Ø
mleczko: Ø
gutacja: Ø
higrofaniczność: tak, bardzo wodochłonny

podłoże: gleba (głównie kwaśna)
sposób odżywiania: saprotrof
terytorium: lasy liściaste, lasy iglaste
gatunek organizmu sąsiadującego: Sosna
gatunek organizmu będącego podłożem: Ø
gatunek organizmu tworzącego symbiozę mikoryzową: Ø
gatunek organizmu będącego żywicielem: Ø
występowanie: pojedynczo lub w grupie (najczęściej gromadnie)

zarodniki – kształt: elipsoidalne, gładkie
zarodniki – kolor: bezbarwne
zarodniki – wymiary: 6 – 7,5 × 3 – 3,5 μm
wysyp zarodników – kolor: biały, kremowy

ciekawostki
Monetnica maślana niekiedy tworzy czarcie kręgi.

etymologia
Ø

uwagi
Większość atlasów sugeruje zbierać Monetnicę maślaną w celach spożywczych bez trzonów (z uwagi na łykowatość trzonów). Jej smak jest zwykle opisywany jako niewyszukany, nieco mdły.

właściwości lecznicze
Ø

toksyny
Ø

objawy zatrucia
Ø

leczenie zatrucia
Ø

skutki braku leczenia zatrucia
Ø

choroby grzybowe
Ø

zwalczanie chorób grzybowych
Ø

wartości odżywcze
Ø

zastosowanie kulinarne
– jako grzyb domieszkowy

przepisy kulinarne
Ø

mapa obrazująca najczęstsze i dokładne miejsce(a) występowania opisywanego gatunku
(lokalizacja naniesiona przez: robert węglowski, miejscowość: okolice Głogowa Małopolskiego)

zapiski i ciekawostki historyczne	bibliografia
Ø	Ø

gatunek podobny	cechy odróżniające
Gąska mydlana	Ø
Kępkowiec brązowooliwkowy	Ø
Łysostopek wrzecionowatotrzonowy	Ø
Monetnica maślana forma szarobrązowa	Ø
Monetnica sucha	Ø

galeria przedstawiająca gatunki podobne, łatwe do pomylenia (o zbliżonym kształcie, kolorze)

Ø

przypisy i bibliografia