Pieprznik jadalny
| kategoria: grzyb rodzina: kolczakowate |
| nazwa polska: Pieprznik jadalny inne nazwy polskie: Kurek, Kurka żółta, Kurka, Kurza stopka, Kurzajka, Lepicha, Lepieszka, Lisica, Lisiczka, Lisiec, Liszka, Łasiczka, Pieprznik gąska, Pieprznik pospolity, Pieprzyk jadalny, Stągiewka jadalna, Stroczek lisica nazwa łacińska: Cantharellus cibarius inne nazwy łacińskie: Ø |
| autor nazwy polskiej: Józef Jundziłł, 1830 r. pierwsza klasyfikacja: Elias Magnus Fries, 1821 r. aktualna klasyfikacja: Elias Magnus Fries, 1821 r. |
| powszechność: powszechny ochrona prawna: brak ochrony gatunkowej kategoria zagrożenia: Ø |
| handel: dopuszczony |
| zastosowanie ogólne: JADALNY zastosowanie ogólne w stanie surowym: Ø kategoria smaku: jadalny bardzo dobrej jakości wyjątki zastosowania: Ø |
| okres występowania: czerwiec – listopad okres maksymalny: maj – listopad |
| gatunek wieloletni: nie, jednoroczny uprawa: nie, dotychczasowe próby uprawy tego gatunku zakończyły się niepowodzeniem[1] |
| opis |
|---|
| owocnik – typ: kapeluszowy blaszkowaty/listewkowaty owocnik – kształt: od guzikowatego, okrągłego (młode owocniki) do rozpostartego, lejkowatego, nieregularnego (starsze owocniki), brzeg podwinięty (starsze owocniki) owocnik – powierzchnia: gładka, matowa owocnik – kolor: żółty, pomarańczowożółty owocnik – średnica: 1 – 12(15) cm owocnik – wysokość: Ø – Ø cm hymenofor – typ: blaszkowaty/listewkowaty hymenofor – kształt: blaszki/litewki nieregularnie i widlasto rozgałęzione, grube, często połączone są anastomozami hymenofor – nasada: blaszki/litewki daleko zbiegające na trzon hymenofor – kolor: kolor owocnika hymenofor – zmiana koloru po uszkodzeniu: Ø hymenofor – wysokość: Ø – Ø mm trzon – typ: centryczny trzon – kształt: pełny, twardy, często wygięty, węższy u podstawy, szerszy na górze trzon – powierzchnia: gładka trzon – kolor: kolor owocnika, niekiedy nieco jaśniejszy trzon – średnica: 0,8 – 2,5 cm trzon – wysokość: 3 – 6(8) cm miąższ – kształt: zwarty, łamliwy, nieco włóknisty w trzonie, twardawy, pełny miąższ – kolor: biały, bladożółty miąższ – zmiana koloru po uszkodzeniu: nie miąższ – zapach: owocowy, korzenny, nieco pieprzowy miąższ – smak: łagodny, nieco kwaskowaty pierścień: brak pochwa: brak mleczko: brak gutacja: nie higrofaniczność: Ø podłoże: gleba (kwaśna, piaszczysta) sposób odżywiania: symbiont terytorium: lasy liściaste, lasy iglaste, lasy mieszane, pośród mchów lub opadłych liści gatunek organizmu sąsiadującego: Ø gatunek organizmu będącego podłożem: Ø gatunek organizmu tworzącego symbiozę mikoryzową: Sosna zwyczajna, Świerk pospolity, Buk zwyczajny, Grab pospolity, Dąb, Leszczyna gatunek organizmu będącego żywicielem: Ø występowanie: w grupie zarodniki – kształt: elipsoidalny, gładkie zarodniki – kolor: bezbarwne zarodniki – wymiary: 7 – 11 × 4 – 6,5 μm wysyp zarodników – kolor: białawy, żółtawy, jasnoochrowożółty |
| ciekawostki |
|---|
| Pieprznik jadalny to grzyb bardzo smaczny i odporny na długi transport. Został dopuszczony jest w UE do handlu i eksportu. |
| Pieprznik jadalny nie jest atakowany przez owady (lub bardzo sporadycznie). Co ciekawe – właśnie dlatego nazywany “grzybem żydowskim” – bo jest jakby grzybem koszernym, a zatem dozwolonym do spożycia przez ortodoksyjnych Żydów. |
| Poczta Polska wyemitowała 29 sierpnia 2014 r. znaczek pocztowy przedstawiający Pieprznika jadalnego.[1] |
| Pod względem wielkości eksportu – jest najważniejszym gatunkiem grzyba jadalnego w Polsce. Wynika to z walorów smakowych oraz z faktu, że owocniki dobrze znoszą transport. |
| Nazwa Pieprznik wynika z tego, że w starszych okazach grzybów można wyczuć nutkę pieprzu. |
| Pieprznik jadalny niekiedy tworzy tzw. czarcie kregi. |
| etymologia |
|---|
| Ø |
| uwagi |
|---|
| Ø |
| właściwości lecznicze |
|---|
| Badania z 2008 roku (Journal of Agricultural and Food Chemistry) wykazały, że Pieprzniki jadalne mają właściwości antybakteryjne przeciwko B. cereus (zatrucia pokarmowe), czy S. aureus (gronkowiec złocisty). |
| Pieprznik jadalny zawiera hitinmannozę – substancja, unieszkodliwiająca wszystkie występujące w organizmie ludzkim pasożyty – potrafi uszkodzić, jajeczka pasożytów, których nawet sok żołądkowy nie jest w stanie rozpuścić, przedostając się do ciała pasożytów hitinmannoza paraliżuje ich układ nerwowy, co prowadzi do ich śmierci. [2] |
| toksyny |
|---|
| Ø |
| objawy zatrucia |
|---|
| Ø |
| leczenie zatrucia |
|---|
| Ø |
| skutki braku leczenia zatrucia |
|---|
| Ø |
| choroby grzybowe |
|---|
| Ø |
| zwalczanie chorób grzybowych |
|---|
| Ø |
| wartości odżywcze |
|---|
| – białko – węglowodany – tłuszcze – błonnik – witaminy (A, C, D, E, H, PP, witaminy z grupy B oraz beta-karotenu) – minerały (wapń, magnez, sód, potas, fosfor, chlor, siarka, żelazo, mangan, fluor, miedź, cynk) – kwasy fenolowe (działanie antyoksydacyjne) – flawonoidy – kwas askorbinowy – likopen |
| Pieprznik jadalny składa się z 88% z wody. |
| 100 g świeżych owocników to 38 kcal |
| zastosowanie kulinarne |
|---|
| – smażenie – duszenie – gotowanie – mrożenie – marynowanie (nie zalecane do końca) – suszenie i mielenie na mączkę grzybową – zapiekanie |
| Smażenie Pieprznika jadalnego powinno trwać krótko, ponieważ w innym wypadku mocno twardnieją.[1] |
| Ponieważ Pieprzniki jadalne po suszeniu nie mają atrakcyjnego wyglądu, wskazane jest dosuszenie ich do kruchości i zmielenie na mączkę grzybową.[1] |
| przepisy kulinarne |
|---|
| Ø |
mapa obrazująca najczęstsze i dokładne miejsce(a) występowania opisywanego gatunku
(lokalizacja naniesiona przez: robert węglowski, miejscowość: okolice Głogowa Małopolskiego)
zapiski i ciekawostki historyczne | bibliografia |
|---|---|
Pieprznik jadalny od czasów starożytnych był szeroko stosowany w medycynie ludowej jako środek, który polepsza pracę wątroby, narządu wzroku, łagodzi zapalenie spojówek, podwyższa odporność na choroby infekcyjne i jest niezastąpiony w likwidacji robaków ludzkich każdego gatunku. | [2] |
gatunek podobny | cechy odróżniające |
|---|---|
Kolczak obłączasty | kolczasty hymenofor |
Lisówka pomarańczowa | cienkie i gęste blaszki, ciemna, pomarańczowa barwa owocników |
Pieprznik ametystowy | kapelusz pokryty jest filcowatymi, fioletowymi łuseczkami (głównie młode owocniki), występuje głównie w górach pod bukami, rzadki |
Pieprznik pomarańczowy | intensywnie pomarańczowy, rośnie tylko w buczynach |
galeria przedstawiająca gatunki podobne, łatwe do pomylenia (o zbliżonym kształcie, kolorze)
1 źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Pieprznik_jadalny
2 źródło: https://lesneskarby.pl/pl/aktualnosci/34_W%C5%82a%C5%9Bciwo%C5%9Bci-kurek.html
przypisy i bibliografia