Płomiennica zimowa
| kategoria: grzyb wielkość: wielkoowocnikowy typ ogólny: gatunek nadrzewny | klasa: pieczarniaki rząd: pieczarkowce rodzina: obrzękowcowate |
| charakterystyka: jadalny, leczniczy, powszechny, niepodlegający ochronie |
| nazwa polska: Płomiennica zimowa inne nazwy polskie: Bedłka zimowa, Grzyb liliowy, Grzyb zimowy, Kółkorodek aksamitnotrzonowy, Monetka aksamitka, Monetka aksamitna, Opieńka aksamitnotrzonowa, Pieniążek aksamitnotrzonowy, Zimówka aksamitka, Zimówka aksamitna, Zimówka aksamitnotrzonowa, Zimówka czarnotrzonowa nazwy potoczne: Enoki, Futu, Grzybowe owoce morza, Krzakówka, Listopadówka, Monetka, Pieniak, Pieńkówka, Pniówka, Słonecznik, Tańcówka, Wierzbówka, Zimówka nazwa łacińska: Flammulina velutipes synonimy łacińskie: Agaricus velutipes (1782), Collybia eriocephala (1902), Collybia veluticeps (1900), Collybia velutipes (1871), Collybidium velutipes (1909), Flammulina velutipes (1951), Gymnopus velutipes (1821), Myxocollybia velutipes (1939), Pleurotus velutipes (1888) nazwa angielska: Velvet foot, Winter mushroom |
| określenie nazwy polskiej: Władysław Wojewoda, 1987 r. pierwsza klasyfikacja: William Curtis, 1782 r. aktualna klasyfikacja: Rolf Singer, 1949 r. |
| powszechność w kraju: powszechny trend liczebności w kraju: Ø ochrona prawna: brak ochrony gatunkowej kategoria zagrożenia: Ø sugestia dotycząca ochrony: Ø historia ochrony: Ø |
| zasięg na świecie: występuje na całej półkuli północnej w strefie klimatu umiarkowanego, oraz w Australii |
| sezon: grzyb zimowy okres występowania: październik – grudzień(max marzec, kwiecień)[1,6] |
| zastosowanie ogólne: JADALNY zastosowanie ogólne w stanie surowym: niejadalny kategoria smaku: jadalny dobrej jakości smak ogólny: łagodny zapach ogólny: przyjemny wyjątki zastosowania: Ø |
| trudność identyfikacji: bardzo łatwe cechy wyróżniające: żółtopomarańczowa barwa kapeluszy, zamszowate i ciemne trzony, biały wysyp zarodników, występowanie zimą |
| opis |
| typ owocnika: |
| owocnik – typ: kapeluszowy blaszkowaty |
| część główna owocnika: |
| część główna owocnika – kształt: kapelusz od półkolistego (młode owocniki) do płaskiego (starsze owocniki), powyginany (starsze owocniki) część główna owocnika – kolor: żółtopomarańczowy, pomarańczowy lub żółtobrązowy, miedzianożółty |
| wymiary owocnika: |
| owocnik – średnica: 2(min 1) – 7(max 12)[2] cm owocnik – wysokość: Ø – Ø cm |
| brzeg części głównej owocnika: |
| brzeg – kształt: ostry, wyraźnie prześwitująco-prążkowany w dni wilgotne[6], długo delikatnie podwinięty, pofalowany u starszych owocników brzeg – kolor: jaśniejszy od centrum |
| powierzchnia części głównej: |
| powierzchnia – kształt: gładka, śliska, śluzowata i błyszcząca w dni wilgotne, nieco przyprószona, lśniąca, naga powierzchnia – wzór: Ø integralność skórki z miąższem: Ø powierzchnia – tendencja do pękania: Ø |
| hymenofor: |
| hymenofor – typ: blaszkowaty hymenofor – ulokowanie: Ø hymenofor – kształt: blaszki rzadkie, wypukłe, różnej długości hymenofor – nasada: blaszki przy trzonie zaokrąglone[1], przyrośnięte[2] hymenofor – kolor: od białawego (młode owocniki) do ochrowo-żółtego, żółtego (starsze owocniki) hymenofor – wysokość: 5 – 12 mm integralność hymenoforu z miąższem: Ø ujście hymenoforu – kształt: gładkie ostrza blaszek ujście hymenoforu – kolor: Ø ujście hymenoforu – wymiary: Ø – Ø mm |
galeria obrazująca hymenofor
| miąższ: |
| miąższ – kształt: od elastycznego (w kapeluszu) do łykowatego, chrząstkowego (w trzonie), cienki miąższ – kolor: od białego, kremowego (młode owocniki) do żółtawego (starsze owocniki), miodowy miąższ – zapach: przyjemny[1], łagodny lub korzenny[2] miąższ – siła zapachu: niewyraźny[1,2], słaby miąższ – smak: łagodny[2], owoców morza lub ryb[4], grzybowy, przypominający smak opieniek, słodki miąższ – siła smaku: nieznaczny[1,2] miąższ – grubość w części głównej: Ø – Ø mm |
| trzon: |
| trzon – występowanie: tak trzon – typ: centryczny lub ekscentryczny(rzadziej) trzon – kształt: cylindryczny, często zakrzywiony, rozszerzony przy szczycie trzon – struktura: od pełnego (młode owocniki) do pustego (starsze owocniki) trzon – powierzchnia: zamszowata (głównie dołem pokryta brązowym zamszem), pokryta delikatnymi i jedwabistymi włoskami trzon – tendencja do pękania: Ø trzon – wzór na powierzchni: Ø trzon – kolor: od żółtego, żółtoczerwonego (górą) do ciemnobrązowego, czarnobrązowego (dołem), niekiedy cały czarniawy trzon – średnica: 0,2 – 0,8(max 2)[6] cm trzon – wysokość: 5(min 3)[2] – 12 cm integralność trzonu z częścią główną: Ø podstawa trzonu – kształt: Ø |
| osłona: |
| osłona – występowanie: Ø osłona – typ: Ø osłona – kształt: Ø osłona – kolor: Ø osłona – pozostałość: Ø |
| resztki osłony na powierzchni części głównej: |
| resztki osłony – występowanie: Ø resztki osłony – typ: Ø resztki osłony – kształt: Ø resztki osłony – rozmieszczenie: Ø resztki osłony – trwałość: Ø resztki osłony – kolor: Ø resztki osłony – wymiary: Ø × Ø mm |
| osłona hymenoforu: |
| osłona hymenoforu – występowanie: Ø osłona hymenoforu – kształt: Ø osłona hymenoforu – trwałość: Ø osłona hymenoforu – kolor: Ø |
| pierścień: |
| pierścień – występowanie: nie pierścień – kształt: Ø pierścień – trwałość: Ø pierścień – kolor: Ø pierścień – wysokość: Ø – Ø mm integralność pierścienia z trzonem: Ø |
| pochwa: |
| pochwa – występowanie: nie pochwa – kształt: Ø pochwa – kolor: Ø pochwa – średnica: Ø – Ø cm pochwa – wysokość: Ø – Ø cm |
| mleczko: |
| mleczko – występowanie: nie mleczko – kolor: Ø mleczko – smak: Ø mleczko – gęstość: Ø mleczko – obfitość: Ø |
| gutacja: |
| gutacja – występowanie: Ø gutacja – kolor: Ø gutacja – obfitość: Ø |
| zmienność ogólna: |
| zmienność kształtu: gatunek o w miarę niezmiennym kształcie zmienność koloru: gatunek o w miarę niezmiennej barwie |
| zmiana koloru po uszkodzeniu: |
| zmiana koloru hymenoforu: Ø zmiana koloru miąższu: niezmienny zmiana koloru trzonu: Ø |
| reakcje makro-chemiczne: |
| KOH (wodorotlenek potasu): kolor czerwony na powierzchni kapelusza[8] NaOH (wodorotlenek sodu): Ø FeSO4 (siarczan żelaza II): skórka trzonu traci barwę w reakcji z tym odczynnikiem[4] C6H5OH (fenol): Ø NH40H (woda amoniakalna): Ø C6H5NH2 (anilina): Ø AgNO3 (azotan srebra): Ø nalewka gwajakowa: Ø inne odczynniki: Ø |
| wpływ czynników przyrodniczych: |
| wpływ opadów: Ø wpływ światła: Ø wpływ temperatury: to gatunek niewrażliwy na mrozy[1], owocniki rozwijają się zwykle w temperaturze 0°C a przestają rosnąć dopiero podczas dużych mrozów, gdy są pokryte śniegiem lub zamarznięte ale gdy tylko temperatura ponownie wzrasta, rosną dalej wpływ wiatru: Ø |
| występowanie: |
| występowanie – typ: w grupie wielkość grupy: od kilku do kilkudziesięciu owocników kształt grupy: kępa, wiązka |
| odżywanie: |
| sposób odżywiania: saprotrof, pasożyt |
| podłoże: |
| podłoże – rodzaj: drewno (pniaki i pnie drzew liściastych, blisko podstawy pnia a niekiedy nawet kilka metrów nad ziemią, kłody, korzenie) podłoże – właściwości: Ø integralność owocnika z podłożem: Ø |
| siedlisko: |
| terytorium ogólne: lasy liściaste, lasy mieszane, parki, ogrody siedlisko – właściwości: tereny wilgotne, bardzo często w pobliżu zbiorników wodnych, wzdłuż rzek i strumieni forma terenu: Ø |
| gatunek towarzyszący: |
| gatunek sąsiadujący: Ø gatunek będący podłożem: Bez czarny, Brzoza brodawkowata, Buk(rzadko), Dereń świdwa, Dąb, Grab, Głóg, Jabłoń domowa, Jarząb pospolity, Jesion wyniosły, Kasztanowiec pospolity, Klon, Lipa, Morwa biała, Olsza czarna, Orzech włoski, Porzeczka zwyczajna, Robinia, Roztrzeplin wiechowaty, Świerk(bardzo rzadko), Topola(często), Wierzba(często), Wiąz, Żywotnik(bardzo rzadko) gatunek tworzący symbiozę: Ø gatunek będący żywicielem: Ø |
| okres rozwoju: |
| czas życia: owocniki jednoroczne długość życia: Ø okres występowania: październik – grudzień(max marzec, kwiecień)[1,6] pora wzrostu: dni chłodne |
| hymenium: |
| hymenium – kształt: Ø |
| zarodniki: |
| wysyp zarodników – kolor: biały, rzadziej jasnożółty zarodniki – kształt: od elipsoidalnego do prawie cylindrycznego, bez pory rostkowej zarodniki – powierzchnia: gładka, szklista zarodniki – kolor: bezbarwne, półprzezroczyste zarodniki – wymiary: 6 – 9(max 11)[8] × 4 – 5 μm |
galeria obrazująca zarodniki
| wartość energetyczna: |
| owocniki surowe: Ø owocniki suszone: Ø |
| wartości odżywcze: |
| witaminy: z grupy B minerały: wapń, potas kwasy: tłuszczowe pozostałe: niacyna, ryboflawina, lipidy, glikoproteiny, fenole, seskwiterpeny, węglowodany, białko |
| informacje |
| ciekawostki |
|---|
| Żywe owocniki Płomiennicy zimowej wraz z podłożem, zabrano promem Columbia w 1993 roku na stację kosmiczną, podczas misji Spacelab, jako organizm modelowy do badania wpływu małej grawitacji, stanu nieważkości, przeciążeń i promieniowania kosmicznego na mechanizmy wzrostu i rozwoju grzybów. [4,8] |
| Płomiennica zimowa ma cechy, które sprawiają, że choć ogólnie jej komórki zamarzają, to znajdująca się w grzybie woda nie zamarza. Po ustąpieniu mrozów grzyb znów staje się wilgotny i rośnie dalej. |
| etymologia |
|---|
| Nazwa łacińska tego gatunku to Flammulina velutipes i pochodzi od słów vellutus oznaczającego “aksamit” i pes oznaczającego “stopa”. |
| odmiany i formy |
|---|
| Płomiennica zimowa odmiana biała (Flammulina velutipes var. lactea) – bardzo rzadka forma płomiennicy charakteryzująca się białym zabarwieniem owocników. |
| uprawa |
|---|
| To gatunek z powodzeniem uprawiany.[1] |
| Grzyby sprzedawane pod azjatycką nazwą tj. enoki mają bardzo długie trzony i niewielkie, wręcz miniaturowe kapelusze. Ich kształt wynika z warunków, w których prowadzona jest ich hodowla – rosną na słomie lub wyrzynkach drzew liściastych i nie mają dostępu do światła. Dzięki “komercyjnej” formie enoki są łatwe w transporcie i przechowywaniu, co podnosi opłacalność upraw. [3] |
| Pierwsze próby uprawy Płomienicy zimowej podjęli Chińczycy w czasach dynastii Tang. Pocierano wtedy pnie i konary drzew dojrzałymi owocnikami płomiennicy celem ich kontrolowanego zaszczepienia. [4] |
| W Japonii z upraw pochodzi 100 tysięcy ton płomiennic rocznie – to czyni ją szóstym co do ważności grzybem uprawnym świata. [4] |
| Możliwa jest hodowla w warunkach ogrodowych. Należy w pobliżu cieku wodnego, oczka wodnego lub innego wilgotnego miejsca ułożyć dużą stertę ściętych gałęzi wierzb, topoli a po około 2 latach zaczną na nich wyrastać owocniki płomiennicy. |
| transport |
|---|
| To gatunek łatwy w transporcie. |
| przechowywanie |
|---|
| To grzyb łatwy do przechowywania, wykazujący ogromną odporność na gnicie. |
| robaczywienie |
|---|
| Ø |
| handel |
|---|
| To gatunek niedopuszczony do obrotu. |
| uwagi ogólne |
|---|
| Ø |
| właściwości prozdrowotne |
|---|
| Płomiennica zimowa wykazuje właściwości: – silnie antyoksydacyjne – przeciwnowotworowe – antywirusowe – przeciwbakteryjne – przeciwzapalne – immunomodulujące – przeciwzakrzepowe – przeciwmiażdżycowe – hamujące procesy starzenia – wspomagające funkcje mózgu, pamięć i koncentrację – redukujące melanozę jelita grubego – hamujące inaktywacje rybosomów – pomagające w bezsenności oraz walce ze stresem – przeciwutleniające – poprawiające trawienie i odporność – uspokajające system nerwowy – pomagające przy wrzodach żołądka – pomoce przy niedomagającej wątrobie [3,5] |
| Z gatunku tego wyizolowano antybiotyk flammulinę, która pomaga w zwalczaniu Sarcoma S 180 (nowotwory z rodziny mięsaków). |
| przygotowanie w celach leczniczych |
|---|
| Ø |
| spożycie w celach leczniczych |
|---|
| Ø |
| uwagi przy spożyciu w celach leczniczych |
|---|
| Ø |
| historyczne zastosowanie w celach leczniczych |
|---|
| Dawniej, a najprawdopodobniej i do dzisiaj, grzyb ten używany jest jako lek przeciwko stanom zapalnym. |
| W Chinach i Japonii używany był dawniej w leczeniu nadciśnienia, dolegliwości przewodu pokarmowego, w chorobach żołądka i wątroby. |
| toksyny |
|---|
| Ø |
| czas wystąpienia pierwszych objawów zatrucia |
|---|
| Ø |
| objawy zatrucia |
|---|
| Ø |
| leczenie zatrucia |
|---|
| Ø |
| skutki braku leczenia zatrucia |
|---|
| Ø |
| zastosowanie kulinarne |
|---|
| – gotowanie – marynowanie – jako dodatek do zup i farszów – smażenie – duszenie |
| uwagi w zastosowaniu kulinarnym |
|---|
| Na ogół zbiera i spożywa się same kapelusze. |
| Większa ilość owocników powoduje znaczną zawiesistość, kleistość potrawy, ze względu na dużą ilość śluzu. Proponuje się wrzucić najpierw grzyby do wrzątku, ale nie obgotowywać aby nie straciły aromatu, wystarczy jedynie krótka chwila aby pozbawić je śluzu. |
| Z Płomiennicy zimowej wyizolowano białko, które zostało oznaczone jako flammutoksyna. Działa ono kardiotoksycznie i cytolitycznie. Jednak gotowanie grzybów w temperaturze 60°C przez 5 minut może skutecznie usunąć flammutoksynę. W związku z tym nie jest zalecane spożywanie Płomiennicy zimowej w formie surowej, ale dopiero po obróbce termicznej. [7] |
| przepisy kulinarne |
|---|
| Ø |
| choroby grzybowe |
|---|
| Ø |
| zapobieganie chorobom grzybowym |
|---|
| Ø |
| zwalczanie chorób grzybowych |
|---|
| Ø |
| zastosowanie inne |
|---|
| Ø |
| inne zastosowanie historyczne |
|---|
| Ø |
| zapiski i ciekawostki historyczne |
|---|
| Ø |
| mapa występowania |
mapa obrazująca najczęstsze i dokładne miejsce(a) występowania opisywanego gatunku
(lokalizacja naniesiona przez: robert węglowski, miejscowość: okolice Głogowa Małopolskiego)
| gatunki podobne |
| gatunek podobny: |
| nazwa polska: Hełmówka jadowita nazwa łacińska: Galerina marginata zastosowanie ogólne: trujący cechy odróżniające: rdzawobrązowy wysyp zarodników, strefa pierścieniowa, grzyb jesienny |
| gatunek podobny: |
| nazwa polska: Łuskwiak zmienny nazwa łacińska: Kuehneromyces mutabilis zastosowanie ogólne: jadalny cechy odróżniające: rdzawobrązowy wysyp zarodników, pierścień, grzyb letni, jesienny |
| gatunek podobny: |
| nazwa polska: Maślanka wiązkowa nazwa łacińska: Hypholoma fasciculare zastosowanie ogólne: trujący cechy odróżniające: szarofioletowy wysyp zarodników, grzyb letni, jesienny |
| gatunek podobny: |
| nazwa polska: Płomiennica sprężysta nazwa łacińska: Flammulina elastica zastosowanie ogólne: jadalny cechy odróżniające: praktycznie bezwonna, owocniki mniejsze i bardziej mięsiste, trzon ciemnobrązowy już u młodych owocników, ciemniejsza barwa hymenoforu |
galeria obrazująca gatunki podobne, najczęściej mylone
[1] źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/P%C5%82omiennica_zimowa
[2] źródło: https://nagrzyby.pl/atlas?id=269
[3] https://podroze.onet.pl/aktualnosci/plomiennica-zimowa-to-kulinarny-rarytas-ktory-w-polsce-mozna-zbierac-zima/1wh6x81
[4] https://www.ekologia.pl/wiedza/grzyby/plomiennica-zimowa
[5] https://sekrety-zdrowia.org/plomiennica-zimowa-naturalny-antybiotyk/
[6] https://grzyby.pl/gatunki/Flammulina_velutipes.htm
[7] https://dietetycy.org.pl/enoki/
[8] https://www.mushroomexpert.com/flammulina_velutipes.html
przypisy i bibliografia
Zakaz kopiowania treści oraz fotografii. Strona opisowa – wersja 5.0