Podgrzyb brunatny

kategoria: grzyb
rodzina: borowikowate

nazwa polska: Podgrzyb brunatny
inne nazwy polskie: Borowik brunatny, Borowik Grzyb kasztanowaty, Grzyb płowy, Czarnulka, Czarny łepek, Grzyb francuski, Grzyb kasztanowaty, Grzyb płowy, Grzyb polski, Kasztanowaty, Podgrzybek brunatny, Podgrzybek jadalny, Podgrzybnik, Podgrzybnik, Półgrzybek, Półgrzybek, Siniak, Sośniak, Zajączek, Zajęczak
nazwa łacińska: Imleria badia
inne nazwy łacińskie: Boletus badius (1821), Boletus castaneus (1828), Boletus castaneus (1918), Ixocomus badius (1888), Rostkovites badia (1881), Suillus badius (1898), Viscipellis badia (1886), Xerocomus badius (1931)

autor nazwy polskiej: Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego, 2021 r.
pierwsza klasyfikacja: Elias Magnus Fries, 1818 r.
aktualna klasyfikacja: Alfredo Vizzini, 2014 r.

powszechność: powszechny
ochrona prawna: brak ochrony gatunkowej
kategoria zagrożenia: Ø

handel: dopuszczony

zastosowanie ogólne: JADALNY
zastosowanie ogólne w stanie surowym: trujący^[1]
kategoria smaku: jadalny dobrej jakości
wyjątki zastosowania: Ø

okres występowania: czerwiec – listopad
okres maksymalny: Ø – Ø

gatunek wieloletni: nie, jednoroczny
uprawa: tak – udane rezultaty hodowli przydomowych

opis
owocnik – typ: kapeluszowy rurkowaty owocnik – kształt: kapelusz od półkolistego (młode owocniki) do rozpostartego (starsze owocniki) owocnik – powierzchnia: naga, gładka, czasami filcowata, w czasie deszczu lekko śluzowata, brzeg kapelusza gładki owocnik – kolor: brązowy, kasztanowo-brunatny owocnik – średnica: 3 – 15(16) cm owocnik – wysokość: Ø – Ø cm hymenofor – typ: rurkowy hymenofor – kształt: pory od bardzo wąskich (młode owocniki) do średniej szerokości, kanciastych (starsze owocniki) hymenofor – nasada: rurki lekko wcięte wokół trzonu hymenofor – kolor: od bladoochrowego, żółtawego (młode owocniki) do oliwkowo-żółtego, zielonkawego (starsze owocniki) hymenofor – zmiana koloru po uszkodzeniu: tak, na niebieskozielony hymenofor – wysokość: Ø – Ø mm trzon – typ: centryczny trzon – kształt: od pękatego (młode owocniki) do cylindrycznego (starsze owocniki), w miejscu uszkodzenia zmienia kolor na ciemnoniebieski, pełny, cylindryczny, lekko wygięty, z podstawą zaostrzoną trzon – powierzchnia: podłużne, ciemniejsze pręgi, podłużnie włóknista trzon – kolor: od jasnobrązowego do żółtobrązowego, z podłużnymi, ciemnymi pręgami trzon – średnica: 1 – 5 cm trzon – wysokość: 5 – 12(18) cm miąższ – kształt: twardy, jędrny miąższ – kolor: białawy, żółtawy miąższ – zmiana koloru po uszkodzeniu: tak, lekko sinieje miąższ – zapach: przyjemny, grzybowy^[2], nieco owocowy^[2] miąższ – smak: przyjemny pierścień: brak pochwa: brak mleczko: brak gutacja: brak higrofaniczność: Ø podłoże: gleba (piaszczysta, kwaśna, często przy pniakach, w mchu) sposób odżywiania: symbiont terytorium: lasy iglaste, lasy mieszane gatunek organizmu sąsiadującego: Ø gatunek organizmu będącego podłożem: Ø gatunek organizmu tworzącego symbiozę mikoryzową: Sosna zwyczajna, Świerk pospolity gatunek organizmu będącego żywicielem: Ø występowanie: pojedynczo lub w grupie (częściej w grupie po kilka owocników) zarodniki – kształt: elipsoidalne, gładkie zarodniki – kolor: Ø zarodniki – wymiary: 4 – 5 × 12 – 17 μm wysyp zarodników – kolor: brązowo-oliwkowy

opis

owocnik – typ: kapeluszowy rurkowaty
owocnik – kształt: kapelusz od półkolistego (młode owocniki) do rozpostartego (starsze owocniki)
owocnik – powierzchnia: naga, gładka, czasami filcowata, w czasie deszczu lekko śluzowata, brzeg kapelusza gładki
owocnik – kolor: brązowy, kasztanowo-brunatny
owocnik – średnica: 3 – 15(16) cm
owocnik – wysokość: Ø – Ø cm
hymenofor – typ: rurkowy
hymenofor – kształt: pory od bardzo wąskich (młode owocniki) do średniej szerokości, kanciastych (starsze owocniki)
hymenofor – nasada: rurki lekko wcięte wokół trzonu
hymenofor – kolor: od bladoochrowego, żółtawego (młode owocniki) do oliwkowo-żółtego, zielonkawego (starsze owocniki)
hymenofor – zmiana koloru po uszkodzeniu: tak, na niebieskozielony
hymenofor – wysokość: Ø – Ø mm
trzon – typ: centryczny
trzon – kształt: od pękatego (młode owocniki) do cylindrycznego (starsze owocniki), w miejscu uszkodzenia zmienia kolor na ciemnoniebieski, pełny, cylindryczny, lekko wygięty, z podstawą zaostrzoną
trzon – powierzchnia: podłużne, ciemniejsze pręgi, podłużnie włóknista
trzon – kolor: od jasnobrązowego do żółtobrązowego, z podłużnymi, ciemnymi pręgami
trzon – średnica: 1 – 5 cm
trzon – wysokość: 5 – 12(18) cm
miąższ – kształt: twardy, jędrny
miąższ – kolor: białawy, żółtawy
miąższ – zmiana koloru po uszkodzeniu: tak, lekko sinieje
miąższ – zapach: przyjemny, grzybowy^[2], nieco owocowy^[2]
miąższ – smak: przyjemny
pierścień: brak
pochwa: brak
mleczko: brak
gutacja: brak
higrofaniczność: Ø

podłoże: gleba (piaszczysta, kwaśna, często przy pniakach, w mchu)
sposób odżywiania: symbiont
terytorium: lasy iglaste, lasy mieszane
gatunek organizmu sąsiadującego: Ø
gatunek organizmu będącego podłożem: Ø
gatunek organizmu tworzącego symbiozę mikoryzową: Sosna zwyczajna, Świerk pospolity
gatunek organizmu będącego żywicielem: Ø
występowanie: pojedynczo lub w grupie (częściej w grupie po kilka owocników)

zarodniki – kształt: elipsoidalne, gładkie
zarodniki – kolor: Ø
zarodniki – wymiary: 4 – 5 × 12 – 17 μm
wysyp zarodników – kolor: brązowo-oliwkowy

ciekawostki
Zdarza się, że z jednej nóżki Podgrzyba brunatnego wyrastają aż dwa kapelusze.^[2]

etymologia
Nazwa łacińska tego gatunku to Imleria badia, gdzie badius znaczy „pieknie brunatny”.

uwagi
Grzyb ten ma wysoką zdolnością do kumulowania metali ciężkich (np. radioaktywny cez). Dlatego grzyby te należy zbierać z dala od ruchliwych ulic.

właściwości lecznicze
Ø

toksyny
Ø

objawy zatrucia
Ø

leczenie zatrucia
Ø

skutki braku leczenia zatrucia
Ø

choroby grzybowe
Ø

zwalczanie chorób grzybowych
Ø

wartości odżywcze
– białko – węglowodanu – flawonoidy – nienasycone kwasy tłuszczowe – witaminy: A, B1, B2, B3, C, D i E – minerały: fosfor, potas, sód, wapń, żelazo, cynk, jod, mangan 100g świeżego Podgrzyba brunatnego to: – 49,0 kcal, – 0,5 g tłuszczu, – 4,0 g węglowodanów, – 3,6 g białka 100g suszonego Podgrzyba brunatnego to: – 349,2 kcal, – 3,2 g tłuszczu, – 47,7 g węglowodanów, – 32,4 g białka 100g marynowanego Podgrzyba brunatnego to: – 44,0 kcal, – 0,2 g tłuszczu, – 8,4 g węglowodanów, – 2,0 g białka

wartości odżywcze

– białko
– węglowodanu
– flawonoidy
– nienasycone kwasy tłuszczowe
– witaminy: A, B1, B2, B3, C, D i E
– minerały: fosfor, potas, sód, wapń, żelazo, cynk, jod, mangan

100g świeżego Podgrzyba brunatnego to:
– 49,0 kcal,
– 0,5 g tłuszczu,
– 4,0 g węglowodanów,
– 3,6 g białka

100g suszonego Podgrzyba brunatnego to:
– 349,2 kcal,
– 3,2 g tłuszczu,
– 47,7 g węglowodanów,
– 32,4 g białka

100g marynowanego Podgrzyba brunatnego to:
– 44,0 kcal,
– 0,2 g tłuszczu,
– 8,4 g węglowodanów,
– 2,0 g białka

zastosowanie kulinarne
– smażenie – zapiekanie – marynowanie – mrożenie – suszenie

przepisy kulinarne
Ø

mapa obrazująca najczęstsze i dokładne miejsce(a) występowania opisywanego gatunku
(lokalizacja naniesiona przez: robert węglowski, miejscowość: okolice Głogowa Małopolskiego)

zapiski i ciekawostki historyczne	bibliografia
Ø	Ø

gatunek podobny	cechy odróżniające
Borowik sosnowy	siateczka na trzonie, miąższ nie zmienia barwy po uszkodzeniu
Goryczak żółciowy	gorzki w próbie smakowej
Piaskowiec kasztanowaty	jamisto pusty trzon, miąższ nie zmienia barwy po przecięciu
Suchogrzybek oprószony	Ø

galeria przedstawiająca gatunki podobne, łatwe do pomylenia (o zbliżonym kształcie, kolorze)

¹źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Podgrzyb_brunatny
²źródło: https://www.ekologia.pl/srodowisko/przyroda/podgrzybek-brunatny-opis-wystepowanie-i-zdjecia-grzyb-podgrzybek-brunatny-ciekawostki,23382.html

przypisy i bibliografia