Ponurnik aksamitny
| kategoria: grzyb wielkość: wielkoowocnikowy typ ogólny: gatunek nadrzewny | klasa: pieczarniaki rząd: pieczarkowce rodzina: ponurnikowate |
| nazwa polska: Ponurnik aksamitny inne nazwy polskie: Gwoździak czarnokutnerowaty, Gwoździak kutnerowaty, Krowi łeb, Krowia gęba, Krowia warga, Krowiak aksamitka, Krowiak aksamitnotrzonowy, Krowiak aksamitny, Świnka czarnokutnerowata, Świnka kutnerowata nazwy potoczne: Aksamitka, Krowiara, Krowiel, Mięsicha, Pieczaryca, Pieczeń, Psi łeb nazwa łacińska: Tapinella atrotomentosa synonimy łacińskie: Agaricus atrotomentosus (1783), Paxillus atrotomentosus (1838), Paxillus atrotomentosus, Rhymovis atrotomentosa (1844), Sarcopaxillus atrotomentosus nazwa angielska: Ø |
| określenie nazwy polskiej: Ø pierwsza klasyfikacja: August Johann Georg Karl Batsch, 1783/1786 r. aktualna klasyfikacja: Josef Šutara, 1992 r. |
| powszechność w kraju: częsty trend liczebności w kraju: Ø ochrona prawna: brak ochrony gatunkowej kategoria zagrożenia: Ø sugestia dotycząca ochrony: Ø historia ochrony: Ø |
| zasięg na świecie: występuje w Europie i Ameryce Północnej |
| sezon: grzyb letni, jesienny okres występowania: lipiec – listopad |
| zastosowanie ogólne: NIEJADALNY zastosowanie ogólne w stanie surowym: Ø kategoria smaku: Ø smak ogólny: Ø zapach ogólny: Ø wyjątki zastosowania: Ø |
| trudność identyfikacji: bardzo łatwe cechy wyróżniające: Ø |
| opis |
| typ owocnika: |
| owocnik – typ: kapeluszowy blaszkowaty |
| część główna owocnika: |
| część główna owocnika – kształt: kapelusz o nieregularnym kształcie, od półkolistego (młode owocniki) do całkiem płaskiego (starsze owocniki), brzeg kapelusza podwinięty (młode owocniki) część główna owocnika – kolor: kapelusz – od oliwkowego do brązowego |
| wymiary owocnika: |
| owocnik – średnica: 5 – 20(max 40) cm owocnik – wysokość: Ø – Ø cm |
| brzeg części głównej owocnika: |
| brzeg – kształt: Ø brzeg – kolor: Ø brzeg – szerokość: Ø |
| powierzchnia części głównej: |
| powierzchnia – kształt: matowa, zamszowa, lekko omszona, na starość gładka, podczas suszy nieco spękana powierzchnia – wzór: Ø integralność skórki z miąższem: Ø powierzchnia – tendencja do pękania: Ø |
| hymenofor: |
| hymenofor – typ: blaszkowaty hymenofor – ulokowanie: Ø hymenofor – kształt: blaszki gęste, często połączone są poprzecznymi anastomozami hymenofor – nasada: blaszki zbiegające po trzonie hymenofor – kolor: od białego (młode owocniki) do orchowo-żółtego (starsze owocniki) hymenofor – wysokość: Ø – Ø mm integralność hymenoforu z miąższem: hymenofor łatwo oddzielający się od miąższu ujście hymenoforu – kształt: ostrza gładkie ujście hymenoforu – kolor: Ø ujście hymenoforu – wymiary: Ø – Ø mm |
| miąższ: |
| miąższ – kształt: kruchy, soczysty, gruby, mięsisty, twardy, łykowaty miąższ – kolor: od białawego do żółtawego miąższ – zapach: ziemisty, stęchły miąższ – siła zapachu: słaby miąższ – smak: lekko gorzkawy miąższ – siła smaku: Ø miąższ – grubość w części głównej: Ø – Ø mm |
| trzon: |
| trzon – występowanie: Ø trzon – typ: ekscentryczny(najczęściej), centryczny trzon – kształt: pełny, twardy, sprężysty, krótki, gruby, masywny trzon – struktura: Ø trzon – powierzchnia: filcowata, aksamitna, pokryta długim i ciemnobrunatnym kutnerem trzon – tendencja do pękania: Ø trzon – wzór na powierzchni: Ø trzon – kolor: czarnobrązowy, czarniawy trzon – średnica: 2 – 4 cm trzon – wysokość: 3 – 7 cm integralność trzonu z częścią główną: Ø podstawa trzonu – kształt: Ø podstawa trzonu – kolor: Ø |
| osłona: |
| osłona – występowanie: Ø osłona – typ: Ø osłona – kształt: Ø osłona – kolor: Ø osłona – pozostałość: Ø |
| resztki osłony na powierzchni części głównej: |
| resztki osłony – występowanie: Ø resztki osłony – typ: Ø resztki osłony – kształt: Ø resztki osłony – rozmieszczenie: Ø resztki osłony – trwałość: Ø resztki osłony – kolor: Ø resztki osłony – wymiary: Ø × Ø mm |
| osłona hymenoforu: |
| osłona hymenoforu – występowanie: Ø osłona hymenoforu – kształt: Ø osłona hymenoforu – trwałość: Ø osłona hymenoforu – kolor: Ø |
| pierścień: |
| pierścień – występowanie: Ø pierścień – kształt: Ø pierścień – trwałość: Ø pierścień – kolor: Ø pierścień – wysokość: Ø – Ø mm integralność pierścienia z trzonem: Ø |
| pochwa: |
| pochwa – występowanie: Ø pochwa – kształt: Ø pochwa – kolor: Ø pochwa – średnica: Ø – Ø cm pochwa – wysokość: Ø – Ø cm |
| mleczko: |
| mleczko – występowanie: Ø mleczko – kolor: Ø mleczko – smak: Ø mleczko – gęstość: Ø mleczko – obfitość: Ø |
| gutacja: |
| gutacja – występowanie: Ø gutacja – kolor: Ø gutacja – obfitość: Ø |
| zmienność ogólna: |
| zmienność kształtu: Ø zmienność koloru: Ø |
| zmiana koloru po uszkodzeniu: |
| zmiana koloru hymenoforu: tak, na brunatny zmiana koloru miąższu: nie zmiana koloru trzonu: Ø |
| reakcje makro-chemiczne: |
| KOH (wodorotlenek potasu): Ø NaOH (wodorotlenek sodu): Ø FeSO4 (siarczan żelaza II): Ø C6H5OH (fenol): Ø NH40H (woda amoniakalna): Ø C6H5NH2 (anilina): Ø AgNO3 (azotan srebra): Ø nalewka gwajakowa: Ø inne odczynniki: Ø |
| wpływ czynników przyrodniczych: |
| wpływ opadów: Ø wpływ światła: Ø wpływ temperatury: to gatunek, któremu nie przeszkadza susza i rośnie nawet w upalne dni wpływ wiatru: Ø |
| występowanie: |
| występowanie – typ: pojedynczo lub w grupie wielkość grupy: Ø kształt grupy: Ø |
| odżywanie: |
| sposób odżywiania: saprotrof, pasożyt(bardzo rzadko) |
| podłoże: |
| podłoże – rodzaj: drewno (martwe drewno, korzenie drzew iglastych, zmurszałe pniaki, bardzo rzadko żywe drzewa iglaste) podłoże – właściwości: Ø integralność owocnika z podłożem: Ø |
| siedlisko: |
| terytorium ogólne: lasy iglaste, lasy mieszane siedlisko – właściwości: Ø forma terenu: Ø |
| gatunek towarzyszący: |
| gatunek sąsiadujący: Ø gatunek będący podłożem: Sosna, Świerk gatunek tworzący symbiozę: Ø gatunek będący żywicielem: Ø |
| okres rozwoju: |
| czas życia: Ø długość życia: Ø okres występowania: Ø – Ø pora wzrostu: Ø |
| hymenium: |
| hymenium – opis: Ø |
| zarodniki: |
| wysyp zarodników – kolor: brązowawy lub blado-ochrowy zarodniki – kształt: szeroko-elipsoidalny zarodniki – powierzchnia: gładka zarodniki – kolor: bezbarwne zarodniki – wymiary: 5 – 7 × 4 – 4,5 μm |
| wartość energetyczna: |
| owocniki surowe: Ø owocniki suszone: Ø |
| wartości odżywcze: |
| witaminy: Ø minerały: Ø kwasy: Ø pozostałe: Ø |
| informacje |
| ciekawostki |
|---|
| Ponurnik aksamitny jest niejadalny ze względu na swój bardzo gorzki smak, którego nic nie jest w stanie złagodzić. Ale niektóre źródła podają, że gatunek ten jest jadany na wschodzie Europy – tylko młode owocniki, po długim gotowaniu i odlaniu wody. Ale nie brakuje źródeł, które ostrzegają przed niestrawnościami po spożyciu. |
| Ponurnik aksamitny ma aktywowany przez ranę mechanizm obronny, w którym uszkodzone ciała owocowe przekształcają substancje chemiczne znane jako leukomentyny w atromentynę, butenolid i odstraszający osmundalakton. |
| etymologia |
|---|
| Nazwa łacińska tego gatunku to Tapinella atrotomentosa, gdzie Tapinella pochodzi od zwrotu Tapis, czyli “dywan”, atrotomentosus znaczy “czarnofilcowaty”. |
| odmiany i formy |
|---|
| Ø |
| uprawa |
|---|
| Ø |
| transport |
|---|
| Ø |
| przechowywanie |
|---|
| Ø |
| robaczywienie |
|---|
| Ø |
| handel |
|---|
| Ø |
| uwagi ogólne |
|---|
| Niektóre atlasy podają, że spożycie większej ilości Ponurnika aksamitnego może doprowadzić do rozpadu czerwonych ciałek krwi! |
| właściwości prozdrowotne |
|---|
| Ø |
| przygotowanie w celach leczniczych |
|---|
| Ø |
| spożycie w celach leczniczych |
|---|
| Ø |
| uwagi przy spożyciu w celach leczniczych |
|---|
| Ø |
| historyczne zastosowanie w celach leczniczych |
|---|
| Ø |
| toksyny |
|---|
| Ø |
| czas wystąpienia pierwszych objawów zatrucia |
|---|
| Ø |
| objawy zatrucia |
|---|
| Ø |
| leczenie zatrucia |
|---|
| Ø |
| skutki braku leczenia zatrucia |
|---|
| Ø |
| zastosowanie kulinarne |
|---|
| Ø |
| uwagi w zastosowaniu kulinarnym |
|---|
| Ø |
| przepisy kulinarne |
|---|
| Ø |
| choroby grzybowe |
|---|
| Ponurnik aksamitny powoduje brunatną zgniliznę drewna. |
| zapobieganie chorobom grzybowym |
|---|
| Ø |
| zwalczanie chorób grzybowych |
|---|
| Ø |
| zastosowanie inne |
|---|
| Ponurnik aksamitny jest grzybem barwiącym. Farbiarze otrzymują piękne czekoladowe, zielonkawe czy fioletowawe kolory, głównie farbując wełnę. |
| inne zastosowanie historyczne |
|---|
| Ø |
| zapiski i ciekawostki historyczne |
|---|
| Ø |
| mapa występowania |
mapa obrazująca najczęstsze i dokładne miejsce(a) występowania opisywanego gatunku
(lokalizacja naniesiona przez: robert węglowski, miejscowość: okolice Głogowa Małopolskiego)
| gatunki podobne |
| gatunek podobny: |
| nazwa polska: Krowiak podwinięty nazwa łacińska: Ø zastosowanie ogólne: Ø cechy odróżniające: mniejsze owocniki, trzon nie jest aksamitny |
| gatunek podobny: |
| nazwa polska: Krowiak olszowy nazwa łacińska: Ø zastosowanie ogólne: Ø cechy odróżniające: Ø |
| gatunek podobny: |
| nazwa polska: Paxillus validus nazwa łacińska: Ø zastosowanie ogólne: Ø cechy odróżniające: Ø |
Ø
przypisy i bibliografia
Zakaz kopiowania treści oraz fotografii. Strona opisowa – wersja 5.2