Warstwiak zwęglony
| kategoria: grzyb rodzina: Xylariaceae |
| nazwa polska: Warstwiak zwęglony inne nazwy polskie: Drewniak zwęglony, Kulki przeciwskurczowe, Warstwiak bulwiasty, Warstwiak pośredni, Żywy węgiel drzewny nazwa łacińska: Daldinia concentrica inne nazwy łacińskie: Daldinia intermedia 1932, Daldinia tuberosa 1881, Hemisphaeria tuberosa 1898, Hypoxylon concentricum 1827, Hypoxylon tuberosum 1885, Stromatosphaeria concentrica 1827 |
| autor nazwy polskiej: Ø pierwsza klasyfikacja: James Bolton, 1792 r. aktualna klasyfikacja: Vincenzo de Cesati oraz Giuseppe De Notaris, 1863 r. |
| powszechność: częsty ochrona prawna: brak ochrony gatunkowej kategoria zagrożenia: Ø |
| handel: Ø |
| zastosowanie ogólne: NIEJADALNY zastosowanie ogólne w stanie surowym: Ø kategoria smaku: Ø wyjątki zastosowania: Ø |
| okres występowania: maj – listopad okres maksymalny: styczeń – grudzień |
| gatunek wieloletni: tak uprawa: Ø |
| opis |
|---|
| owocnik – typ: Ø owocnik – kształt: kulisty lub nieregularnie bulwiasty, półkulisty, gruszkowaty (rzadziej), dość mocno przytwierdzony do podłoża, lekki, czasami ze słabo uformowanym pseudo-trzonem owocnik – powierzchnia: gładka, czasami pomarszczona, drobno guzkowata, od matowej (młode owocniki) do błyszczącej (starsze owocniki), łatwo pękająca owocnik – kolor: od różowobrązowego, czerwonobrązowego (młode owocniki) do czarnego, fioletowoczarnego (starsze owocniki) owocnik – średnica: 1 – 6(max 10)[3] cm owocnik – wysokość: 1 – 3 cm hymenofor – typ: Ø hymenofor – kształt: Ø hymenofor – nasada: Ø hymenofor – kolor: Ø hymenofor – zmiana koloru po uszkodzeniu: Ø hymenofor – wysokość: Ø – Ø mm trzon – typ: Ø trzon – kształt: Ø trzon – powierzchnia: Ø trzon – kolor: Ø trzon – średnica: Ø – Ø cm trzon – wysokość: Ø – Ø cm miąższ – kształt: korkowaty, w przekroju włóknisto-kruchy, wyraźnie warstwowany, konsystencja węgla drzewnego, puste wewnątrz (tylko starsze owocniki) [1], lekki miąższ – kolor: Ø miąższ – zmiana koloru po uszkodzeniu: Ø miąższ – zapach: Ø miąższ – smak: Ø pierścień: Ø pochwa: Ø mleczko: Ø gutacja: Ø higrofaniczność: Ø podłoże: drewno (martwe drewno drzew liściastych, jeszcze świeżym, bardzo rzadko na pruchniejącym) sposób odżywiania: saprotrof terytorium: lasy liściaste gatunek organizmu sąsiadującego: Ø gatunek organizmu będącego podłożem: Brzoza, Olsza, Jesion, Dąb, Buk gatunek organizmu tworzącego symbiozę mikoryzową: Ø gatunek organizmu będącego żywicielem: Ø występowanie: w grupie (owocniki niekiedy łączą się ze sobą) zarodniki – kształt: eliptyczno-fasolkowate, gładkie zarodniki – kolor: bezbarwne zarodniki – wymiary: 12 – 18 × 7(min 5,5) – 10 μm wysyp zarodników – kolor: czarny, czarnobrązowy |
| ciekawostki |
|---|
| Warstwiak zwęglony to grzyb wieloletni i stąd pochodzi jej koncentryczne strefowanie (widoczne w przekroju) – w jednym sezonie wegetacyjnym powstaje jedna warstwa.[1] |
| Na powierzchni dojrzałych podkładek można dostrzec drobne, wyglądające jak pryszcze owocniki typu perytecjum. Są ukryte pod pojedynczą warstwą perydium, na zewnątrz podkładki wystaje tylko ich wylot. Średnica perytecjum wynosi 0,5-0,8 mm, a jego otwór jest tak drobny, że dostrzec go można tylko przy dużym powiększeniu. W perytecjach powstają płciowo zarodniki zwane askosporami. Wydobywają się głównie w nocy. [1] |
| W krajach o bardziej oceanicznym klimacie powoduje dotkliwe straty gospodarcze uszkadzając konstrukcje drewniane.[2] |
| Podkładki Warstwiaka zwęglonego stanowią schronienie i/lub pokarm wielu gatunków bezkręgowców (ślimaków, gąsienic motyli np.: Harpella forficella).[2] |
| W przeszłości mocno wysuszone podkładki tego Warstwiaka służyły jako hubki do rozpalania ognisk.[2] Po zapaleniu owocniki mogą delikatnie tlić się przez długi czas, co prowadzi do spekulacji, że tysiące lat temu ludzie mogli używać grzyba do transportu ognia podczas przemieszczania się. [4] |
| Dawniej wierzono, że grzyb ten odstrasza wiedźmy i złe duchy, powodujące bolesne skurcze (dlatego owocniki tego grzyba nazywano “kulkami przeciwskurczowymi”).[2] |
| Na starość przypomina kształtem i formą zwęgloną bryłkę i z czasem rozpada się w pył. |
| etymologia |
|---|
| Stara, angielska, ludowa nazwa tego grzyba to „Naleśnik (podpłomyk, ciasto, chlebek) króla Alfreda”. Według legendy, podczas najazdu Wikingów na Anglię król Anglów i Sasów, Alfred przegrał bitwę i ścigany przez najeźdźców ukrył się w przebraniu pastucha w wiejskiej chacie. Dobrze się zamaskował, toteż gospodyni nie rozpoznała w nim swego monarchy i kazała mu pilnować naleśników czy podpłomyków, które piekły się w piecu. Król Alfred był jednak zmęczony i tak pochłonięty myślami o oswobodzeniu ojczyzny, że zapomniał o tym cieście. Naleśniki piekły się zbyt długo i spaliły się na węgiel. Wyglądały wtedy i smakowały równie ohydnie jak podkładki Warstwiaka. Gospodyni urządziła mu awanturę, spoliczkowała go i obiła pogrzebaczem. Spalone ciasta wyrzucono do lasu. [2,3] |
| uwagi |
|---|
| Ø |
| właściwości lecznicze |
|---|
| Warstwiak zwęglony zawiera szereg ciekawych, niespotykanych u innych grzybów i roślin związków organicznych. Uczeni badają ich potencjalne zastosowania jako lekarstw (przeciwko chorobom neurodegeneracyjnym jak Alzheimera, Parkinsona). [2] |
| toksyny |
|---|
| Ø |
| objawy zatrucia |
|---|
| Ø |
| leczenie zatrucia |
|---|
| Ø |
| skutki braku leczenia zatrucia |
|---|
| Ø |
| choroby grzybowe |
|---|
| Ø |
| zwalczanie chorób grzybowych |
|---|
| Ø |
| wartości odżywcze |
|---|
| Ø |
| zastosowanie kulinarne |
|---|
| Ø |
| przepisy kulinarne |
|---|
| Ø |
mapa obrazująca najczęstsze i dokładne miejsce(a) występowania opisywanego gatunku
(lokalizacja naniesiona przez: robert węglowski, miejscowość: okolice Głogowa Małopolskiego)
zapiski i ciekawostki historyczne | bibliografia |
|---|---|
Ø | Ø |
gatunek podobny | cechy odróżniające |
|---|---|
Daldinia childiae | Ø |
Daldinia vernicosa | Ø |
Drewniak szkarłatny | mniejsze podkładki, nie strefowane, nie występują w czarnym kolorze |
Drewniak wielokształtny | silnie spłaszczone podkładki z większymi perytecjami |
Zgliszczak pospolity | spłaszczone podkładki o średnicy do 15 cm, na przekroju szarawe, nie strefowane |
galeria przedstawiająca gatunki podobne, łatwe do pomylenia (o zbliżonym kształcie, kolorze)
1 źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Warstwiak_zw%C4%99glony
2 źródło: https://www.ekologia.pl/wiedza/grzyby/warstwiak-zweglony
3 źródło: https://www.woodlandtrust.org.uk/trees-woods-and-wildlife/fungi-and-lichens/king-alfreds-cakes/
4 źródło: https://www.kew.org/read-and-watch/king-alfreds-cakes-fungus
przypisy i bibliografia