Jeleniak sarni
| kategoria: grzyb rodzina: jeleniakowate |
| nazwa polska: Jeleniak sarni inne nazwy polskie: Jeleniak ziarnisty, Trufla jelenia, Trufla fałszywa nazwa łacińska: Elaphomyces granulatus inne nazwy łacińskie: Elaphomyces cervinus (1824), Lycoperdon cervinum (1753), Scleroderma vulgare (1908) |
| autor nazwy polskiej: Ø pierwsza klasyfikacja: Elias Magnus Fries, 1829 r. aktualna klasyfikacja: Elias Magnus Fries, 1829 r. |
| powszechność: pospolity ochrona prawna: brak ochrony gatunkowej kategoria zagrożenia: Ø |
| handel: Ø |
| zastosowanie ogólne: NIEJADALNY zastosowanie ogólne w stanie surowym: Ø kategoria smaku: Ø wyjątki zastosowania: Ø |
| okres występowania: maj – wrzesień okres maksymalny: styczeń – grudzień |
| gatunek wieloletni: Ø uprawa: Ø |
| opis |
|---|
| owocnik – typ: zamknięty owocnik – kształt: nieregularnie kulisty, jajowaty lub nerkowaty, czasami nieco spłaszczony, okrywa grubości 1 – 2(3) mm w przekroju koloru białawego, owocniki jędrne, mięsiste, masa owocników do maksymalnie 18 g owocnik – powierzchnia: lekko brodawkowa, brodawki niskie i tępe o wysokości 0,3 – 0,4 mm owocnik – kolor: od żółtawego, ochrowobrązowego do rdzawobrązowawego owocnik – średnica: 1 – 5 cm owocnik – wysokość: Ø – Ø cm hymenofor – typ: Ø hymenofor – kształt: Ø hymenofor – nasada: Ø hymenofor – kolor: Ø hymenofor – zmiana koloru po uszkodzeniu: Ø hymenofor – wysokość: Ø – Ø mm trzon – typ: brak trzon – kształt: Ø trzon – powierzchnia: Ø trzon – kolor: Ø trzon – średnica: Ø – Ø cm trzon – wysokość: Ø – Ø cm miąższ – kształt: gleba od zbitej (młode owocniki) do pylistej (starsze owocniki) miąższ – kolor: gleba od białawego, żółtawego (młode owocniki) do brązowoczarnego, brunatnoczarnego (starsze owocniki) miąższ – zmiana koloru po uszkodzeniu: Ø miąższ – zapach: nieprzyjemny, zapach Tęgoskóra cytrynowego miąższ – smak: łagodny do gorzkiego, cierpki pierścień: brak pochwa: brak mleczko: brak gutacja: Ø higrofaniczność: Ø podłoże: gleba (owocniki podziemne, piaszczysta) sposób odżywiania: symbiont terytorium: lasy iglaste gatunek organizmu sąsiadującego: Sosna, Świerk gatunek organizmu będącego podłożem: Ø gatunek organizmu tworzącego symbiozę mikoryzową: Ø gatunek organizmu będącego żywicielem: Ø występowanie: w grupie zarodniki – kształt: kuliste, o powierzchni od gładkiej (młode zarodniki) do gęstokolczastej (starsze zarodniki) zarodniki – kolor: Ø zarodniki – wymiary: 24 × 32(35) μm wysyp zarodników – kolor: ciemnobrązowawy, ciemno-purpurowy |
| ciekawostki |
|---|
| Jeleniak sarni to grzyb hypogeiczny – wytwarza owocniki podziemne (od 4 do 10 centymetrów pod ziemią) w plątaninie żółtawej grzybni. |
| Grzyb ten jest chętnie zjadany przez sarny, jelenie, dziki, zające, borsuki, myszy i wiewiórki. Zwierzęta poszukują tego grzyba w okresie godowym. Uważa się, że Jeleniak sarni to naturalny środek pobudzający popęd płciowy u zwierząt. Sproszkowane owocniki wymieszane z karmą stosowano dawniej jako afrodyzjak dla zwierząt domowych. Co ciekawe podobno także podawano go ludziom. |
| Zwierzęta zjadające Jeleniaki odgrywają ważną rolę w rozmnażaniu tego gatunku, ponieważ rozprzestrzeniają jego zarodniki na większe odległości. |
| Gatunek ten jest atakowany przez pasożytującego na nim, a rosnącego na ziemi Maczużnika nasięźrzałowego oraz Maczużnika główkowatego. |
| Najłatwiej znaleźć ten gatunek szukając rosnącym na nim Maczużników lub wśród rozkopanej ziemi przez dziki i sarny (buchtowisko). |
| Grzybnię i owocniki Jeleniaków można znaleźć tylko w bezpośrednim sąsiedztwie drobnych korzeni drzewa mikoryzowego. Drzewo mikoryzowe jest zawsze dojrzałe, stare. Gatunek może tworzyć owocniki przez rok lub więcej lat, nawet po ścięciu drzewa partnerskiego. |
| etymologia |
|---|
| Nazwa łacińska tego gatunku to Elaphomyces granulatus, gdzie elapho (greckie έλαφος) znaczy “jeleń”, myces (greckie μύκης) znaczy “grzyb”, a granulatus oznacza “ziarna”. |
| uwagi |
|---|
| W internecie rzadko ale niestety pojawiają się ogłoszenia sprzedaży Trufli białych gdzie na zdjęciach widnieje Jeleniak sarni – ale wystarczy bliżej przyjrzeć się tym gatunkom aby szybko zorientować się, że rzekoma trufla nie jest truflą. |
| Grzyb ten szczególnie łatwi gromadzi pewne metale ciężkie, w tym radionuklidy z opadu po katastrofie w Czarnobylu (do dzisiaj w owocnikach Jeleniaka notuje się wysokie stężenia izotopów promieniotwórczych). 20 lat po katastrofie (czyli około 2006 r.), stężenie cezu było największe u Jeleniaków a co za tym idzie zwierzęta, które żywią się tym grzybami także były i dalej są nieco radioaktywne. |
| właściwości lecznicze |
|---|
| Jeleniak sarni ma potencjał jako środek do zwalczania różnych chorób ze względu na swoje działanie przeciwutleniające i przeciwzapalne. |
| toksyny |
|---|
| Ø |
| objawy zatrucia |
|---|
| Ø |
| leczenie zatrucia |
|---|
| Ø |
| skutki braku leczenia zatrucia |
|---|
| Ø |
| choroby grzybowe |
|---|
| Ø |
| zwalczanie chorób grzybowych |
|---|
| Ø |
| wartości odżywcze |
|---|
| Ø |
| zastosowanie kulinarne |
|---|
| Ø |
| przepisy kulinarne |
|---|
| Ø |
mapa obrazująca najczęstsze i dokładne miejsce(a) występowania opisywanego gatunku
(lokalizacja naniesiona przez: robert węglowski, miejscowość: okolice Głogowa Małopolskiego)
zapiski i ciekawostki historyczne | bibliografia |
|---|---|
Jest okrągła, gęsta, bez korzenia, w pośrzodku ma niby mąkę. Zapach nieprzyiemny, wielki. Smak obrzydliwy. Zażycie jej bardzo pobudza do sprawy małżeńskiej. W niektórych krajach dają oną Krowom, gdy nie mają chęci do Byka. | Krzysztof Kluk |
gatunek podobny | cechy odróżniające |
|---|---|
Elaphomyces mutabilis | mniejszy rozmiar, gładka powierzchnia owocnika |
Jeleniak myszaty | lasy liściaste |
Jeleniak nastroszony | bardziej kolczasta powierzchnia, mikoryza z drzewami liściastymi |
Tęgoskór cytrynowy | rośnie na powierzchni |
galeria przedstawiająca gatunki podobne, łatwe do pomylenia (o zbliżonym kształcie, kolorze)
Ø
przypisy i bibliografia